تاملی در سبک شعر شاه نعمت الله ولی مقاله

شاه نعمت الله ولی (731-834 ﻫ ـ.ق)، از عارفان و شاعران مشهور سده هشتم و اوایل قرن نهم هجریست. او تالیفات زیادی به نثر و نظم به زبان فارسی و عربی دارد و از نظر نفوذ معنوی در تاریخ عرفان و فرهنگ و ادب ایران دارای منزلتی رفیعست.در دوره این شاعر، زبان فارسی رو به انحطاط دارد. امیران طرفدار شعر و ادب و شخصیتهای فرهنگ دوست بسیار اندکند و بدلیل حوادث ناگوار، روحیه مردم برای پذیرفتن تعالیم صوفیه آمادگی دارد. این شاعر به سرودن غزل اهتمام داشته، غزلیات او در مورد وحدت وجود و سرشار از اصطلاحات دینی، عرفانی و فلسفی است. زبان شعر او همان زبان ساده و صمیمی «عراقی» است. واژگان کهن فارسی و کلمات دشوار عربی در دیوان او دیده نمیشود. در این مقاله ویژگیهای سبکی شاعر مورد بررسی قرار گرفته است.

ق )، از عارفان و شاعران مشهور نیمه دوم قـرن هـشتم و اوایل قرن نهم است که از نظر تعداد آثار، اعم از نثر و نظم ، به زبان فارسی و عربی و نفـوذ معنوی در تاریخ عرفان و تصوف و فرهنگ و ادب ایران از منزلتی رفیع برخوردارست . برای نمونه به بعضی ردیفها اشاره میشود: در ســراپردة دل خــــانه خــدا را طلبیــد ایــن چنــین خانــه خــدا بهــر خــدا را طلبیــد در خرابات فنا، سـاغر مــی نــوش کنیــد آنگه از ساقی مـا جـام بقـا را طلــبید(ص ٣٢٢) ـــــــــــــــ گرخدا را دوست داری مصطفی ر دوست دار ور مـحـب مصطفـایی ، مـرتـضی را دوست دار از سر صدق و صفا گرخـرقه ای پوشـیده ای نسبت خرقه بدان ،آل عـبـارادوسـت دار(ص ٣٣٩) ـــــــــــــــ پیرهن گر کهنه گردد،یوسف جان را چه غم وردهـی ویـران شود،در مـلک خاقان را چـه غم کدخدا باقیست ،گرخانه شـود ویـران چـه بـاک جان به جانان زنده است ،گرتن رودجان راچه غم (ص ٤٣٩) ویژگیهای صرفی و نحوی : - حذف همزه در پایان واژه های عربی مختوم به مصوت بلند «آ»: در عــدم و در وجــود رســم نکــاح او نهــاد مــــسکن اولاد ســــاخت دار فنــــا و بقــــا ظلمـت و نــوری نهــاد نــام حــدوث و قــدم کرد تمیزی تـمام شــاه همــه انبیـا(ص ٦٤١) - حذف «هـ» از پایان کلمات مختوم به «اه » در قافیه : فقر سـلطانی اسـت ، سـلطانی اسـت فقـر پادشه درویـش و درویـش پادشـا(ص ٤٧) - استفاده از «ای » پیش از منادا: ای کــه گــویی «شــراب مــی نوشــی ؟» خوش سؤالی جـواب هـست نعـم (ص ٤٢٦) -کاربرد حروف اضافه : «به » به معنی «با» به نور دیـدة سـید، کـسی کـه او را دیـد به هرچه می نگرد، نور او بود پیدا(ص ٢٦) «از» به معنی «از جهت » و «از نظر» از بــلا چــون کــار مــا بــالا گـــرفت جــان مــا جویــد بــلا از مبــتلا(ص ٣١) از کـــرم بنواخـــت مـــا را یـــار مـــا لاجــرم بــالا گرفـــته کــار مــا(ص ٣٤) - بعضی از کاربردهای متداول «را» در شعر نعمت الله : «را» در معنی اختصاص : مــوج اســت حجــاب مــا در ایــن بحــر یـا آب کـه آب را حجـاب اسـت (ص ٧٥) «را» به معنی «برای »: ای یــار، دل یــار بــه دســت آر خــدا را زین بیش دل خسته میازار خدا را(ص ٢٧) بعضی ویژگیهای واژگانی یکی از ویژگیهایی که از نظر لفظی در هر اثر ادبی قابل بررسی است ، مربوط به واژه های آن اثرست . در دیوان شاه نعمت الله ، این ویژگیها قابل توجه هستند: در شعر او کلمات دشوار عربی و واژگان کهن بکار نرفته است .