چکیده:
سنت تنتریک پیچیده و چندشکلی است و در نگاه ناظران ترکیب پیچیدهای است از
خدایان» اعمالء و نمادهایی که با آیین بودا اولیه تفاوت چشمگیری دارد. تا آنجا که
بوداپژوهان غربی قدیم در مقام داوری درباره آیین بودای تنرهیانه آن را آیینی تباه
آیین بودای تنتریک را سکسی میدانندء غافل از آن که عناصر سکسی در اواخر تحول
این سنت پیدا شدهاند. با پیداشدن اصطلاح در قرن هفتمء» در تاریخ آیین
بودای تنتریک اتفاق مهمی افتاد. برخی «آیین بودای وجرهیانه» را با «آیین بودای
تنتریک» یکی میگیرند که خطای آشکار است. زیرا این دو تفاوت چشمگیری با هم
دارند مثلا یافت سریع بوداگی مقصد آیین بودای وجرّهیانه است حال آنکه آیین بودای
تنتریک در چهارصد سال اول تحولش چنین مقصدی ندارد.
خلاصه ماشینی:
نگرش های غیرعالمانه هم ، خصوصا در غرب معاصر، غالبا سکسی اند، یعنی آیین بودای تنتریک را سکسی میدانند، غافل از آن که عناصر سکسی در اواخر تحـول این سنت پیدا شده اند.
اگر آیین بودای تنتریک را به صورت مجموعه ای از عقاید و اعمال تعریف کنیم کـه در متن های معروف به «تنتره ها»ی سنت بودایی یا وابسـته بـه آنهـا رواج یافـت ، آنگـاه میتوان زمان پیدا شدن آنها را از قرن سوم میلادی دانست ؛ و تولید مـتن هـای تنتـره تـا قرن دوازدهم میلادی در هند ادامه داشـت .
کاربرد آیینی مندله استفاده از مندله ها ـ تمثال ها یا نقش بندهای دوبعدی، و گاهی هم سه بعدی فضـا یـا محوطه مقدس ، که غالبا آن را قلمرو خاص یک خدا میدانند ـ ویژگی همه جـایی آیـین بودای تنتریک است ، که هم در آداب تشـرف و هـم در عمـل پـس از تشـرف بـه کـار برده میشود.
ارزیابی مجدد از حالات روانی منفی یا آلایش ها این فکر که آن حالات روانی هـم ، کـه معمـولا آنهـا را منفـی مـیداننـد، مـیتوانـد به صورت وسـیله یـا دسـتاویز مـؤثری در طـی راه بـوداگی بـه خـدمت گرفتـه شـود، یکی از ویژگیهای مهم مرحلۀ وجره یانه آیین بودای تنتریک میشود.
سادنه ؛ چارچوب عمل منتره ها، تجسم و رؤیت ، و مندله ها با هم در متن هایی بـه اسـم سـادنه (dhanasa) (در لغت به معنای «وسیلۀ تکمیل ») جمع شده اند، و اینها کتاب هاییانـد کـه غـرض از آنهـا خصوصا راهنمایی کاربند تنتریک است از طریق یک سلسله عمل متمرکز بر یک خدای معین .