چکیده:
نقاشی در دورهی قاجار تا حدّ زیادی در اختیار شاه، درباریان و اشراف قرار داشت، چنانکه آنان میکوشیدند بدین وسیله جلال و شوکت خود را نمایان کنند و پرداختن به ویژگیهای ظاهری افراد، موضوع اصلی نقاشی این دوره بوده است. نقاش این عصر را به لحاظ کارکرد آن میتوان، «پیکرنگاری درباری» نامید. با این حال هنر دورهی قاجار در شرایطی پا به عرصه نهاد که پیوند نقاشی ایرانی با گذشته و فضای لطیف و آرمانی آن در حال گسستن و در حال پذیرش عناصر فکری ـ هنری جدید و نوظهور داخلی و خارجی بود. پژوهش حاضر بر آن است تا با تکیه بر روش توصیفی ـ تحلیلی، به بررسی روند پیکرهنگاری امام حسین(ع) در نقاشیهای رنگی دورهی قاجار ـ با تاکید بر حضور ایشان در نزد علی بن ابیطالب علیهما السلام ـ با توجه به آثار باقی مانده از دورهی قاجار و تطبیق آن با روایات اسلامی بپردازد. یافتهها حاکی از آن است که تصویرگران این نقاشیها (32 تصویر) با وجود سیاستهای اعمالی از سوی دربار و نیز تاثیر پذیری از شیوههای نوین نقاشی، با توجه به متون روایی، به کرّات به مصوّرسازی این موضوع پرداختهاند.
خلاصه ماشینی:
هر چند در نگاه اول اینگونه به نظر میرسد که به واسطهی شهادت امام حسین(ع) در واقعهی کربلا رنگ قرمز از سوی تصویرگر صرفا به واسطهی باورهای عامیانه انتخاب شده است، اما با بررسی احادیث برجای مانده باید توجه داشت که این گزینش ریشهی روایی داشته و به احتمال بسیار زیاد نقاش با بهرهگیری از احادیث به رنگبندی پوشش پرداخته است و این امر را نمیتوان تنها سلیقهای دانست.
ابعاد: 620*440 میلیمتر محل نگهداری: موزهی کاخ سعدآباد ـ تهران (به تصویر صفحه رجوع شود) تصویر5: امام علی(ع) همراه با حسنین(ع) تصویرگر: علی قلی، تاریخ نگارگری: 1253ق، تکنیک: نقاشی بر روی کاغذ.
ابعاد نامشخص محل نگهداری: کتابخانه و موزهی ملی ملک ـ تهران (به تصویر صفحه رجوع شود) تصویر10: امام علی(ع) همراه با حسنین(ع)، سلمان و قنبر تصویرگر: میرزا باقر صورتگر متخلص به حسرت.
ابعاد: 380*288 میلیمتر، محل نگهداری: کتابخانه و موزهی ملی ملک ـ تهران (به تصویر صفحه رجوع شود) تصویر11: امام علی(ع) همراه با حسنین(ع) تصویرگر: نامشخص.
"/> (به تصویر صفحه رجوع شود) تصویر19: امام علی(ع) همراه با حسنین(ع)، سلمان و قنبر تصویرگر: آقا مصطفی، تاریخ نگارگری: 1293ق، تکنیک: نامشخص.
ابعاد: نامشخص محل نگهداری: مجموعهی خصوصی ـ تهران (به تصویر صفحه رجوع شود) تصویر24: امام علی(ع) همراه با حسنین(ع) تصویرگر: نامشخص.
"/> (به تصویر صفحه رجوع شود) تصویر26: حسنین(ع) همراه پیامبر(ص)، امام علی(ع)، حضرت فاطمه(س)، سلمان و قنبر تصویرگر: نامشخص.
ابعاد: نامشخص محل نگهداری: کتابخانهی ملی ایران ـ تهران (به تصویر صفحه رجوع شود) تصویر28: حسنین(ع) همراه پیامبر(ص)، امام علی(ع)، حضرت فاطمه(س)، سلمان و قنبر تصویرگر: نامشخص.