چکیده:
در بیشتر باورها و اسطورههایی که درباره آفرینش انسان در میان اقوام گوناگون شکل گرفته، برای همه انسانها وجود پدر و مادر مشترکی قائل شدهاند. ظاهرا در این اندیشه اقوام گوناگون اتفاق نظر داردند. تفاوت وقتی بروز میکند که سخن از خاستگاه این پدر و مادر مشترک و توالی خلق آن دو از نظر جنسیت به میان میآید و نیز وقتی که فلسفهای برای خلق انسان تعریف میشود. بهمنظور دستیابی به برخی از این بنیانهای فکری، اسطورههای آفرینش انسان در باورهای ایرانی، سامی، بینالنهرینی، مصری، یونانی و هندی بهشیوهای قیاسی بررسی شده و شباهتها و تفاوتهای موجود در اندیشههای اقوام مذکور مورد توجه قرار گرفته است.
خلاصه ماشینی:
پدید آمدن انســان های گوناگون در روی کرة زمین از یک پدر و مادر مشترک امری اســت که شاید در تعقل آدمی نگنجد اما فلســفه ای که در این داستان نهفته است ، همان است که غالب فیلســوفان کوشــیده اند به مردم جهان تفهیم کنند: تعلق داشتن همۀ انسان ها به یک خانوادة بــزرگ جهانی ، برادری و برابری میان آنان و به تبع آن ، پرهیز از جنگ و خشــونت و ســلطه جویی .
در این مقاله ، کوشش شــده با بررســی اســطورة آفرینش آدمی در باورهای ایرانی و قیاس آن با اســطوره های ســامی و بین النهرینی و مصری و یونانی و هندی و تفکر مانوی به پرســش های زیر پاســخ داده شــود: اقوام نامبرده خاستگاه آدمی را در کجا می دانند؟ آیا برای آفرینش زن و مرد خلقتی یکسان قائل اند یا به وجود اختلافاتی در آفرینش این دو باور دارند؟ هدف از آفرینش آدمی را چه می دانند؟ و چه باورهای مشــترکی میان اقوام مذکور می توان یافت ؟ ســپس ، به بررسی این داستان از منظر اسطوره شناسی تطبیقی پرداخته می شود که از دل آن ، می توان به اندیشۀ حاکم بر جامعۀ خاستگاه آن پی برد.
٣٢ در این اسطوره نیز آفرینش انسان از گل (ترکیب آب و خاک ) دیده می شود و فلسفۀ آن هم همچون بابل خدمتگزاری خدایان بوده است .
آرتور کریستن سن ، نمونه های نخستین انسان و نخستین شهریار در تاریخ افسانه ای ایرانیان ، ترجمه و تحقیق : ژاله آموزگار و احمد تفضلی (تهران : نشر چشمه ، ١٣٧٧)، ٣٦.