چکیده:
حارث محاسبي در «التوهم»، سفر روح به جهان ديگر را به شيوه دوم شخص و در قالب معراج نامه روايت مي كند. از شاخص ترين عناصري كه سفرنامه و به تبع آن معراج نامه بر اساس ماهيت خود بر آنها استوار است، زمان و مكان است. زمان و مكان در ارتباط با شهود روح، فضاي عالم مثال است. فضايي كه با بازسازي زمان هاي موعود، دوري و نزديكي به مركز را در دو مكان مجزا نشان مي دهد. جايي كه پروردگار سيماي كريم خود را به تمامي بر مومنان آشكار مي كند، بالاترين نقطه بهشت است. بر اساس نظرات ميرچا الياده تجربه ديني تكرار عوالم روحاني است. زمان نيرومند و شگفت انگيزِ نخستين تجلي، تكرار مي شود و ابديت مقدس در حادثه موخر رستاخيز، ميثاق نخستين را يادآوري مي كند. در اين پژوهش مكان و زمان سفر روح و كهن الگوهاي مربوط به آن را از ديد اسطوره شناسي مي كاويم. آيا ساحت خيال از ناخودآگاه جمعي غني شده، و با ترسيم سفر روح به حد اعلاي قربت، انسجام يافتگي و تماميت را نشان مي دهد؟ روح چه مسيري را طي مي كند تا دوباره نخستين روزهاي آفرينش را در مركز هستي، جايي كه در گل آدم دميده شد، تجربه كند؟ توصيفات دقيق، زيبا و ادبي محاسبي در كنار غناي فراحسي، التوهم را از معراج نامه هاي ديگر متمايز كرده است.