چکیده:
مفهوم مرکز از جمله مفاهیم بنیادینی است که بسیاری از نظریه پردازان حوزة هنر و معماری، برای بسط آرای خویش، بدان رجوع کرده و به شناخت ابعاد گوناگون آن پرداخته اند. در این میان، سه تن از اندیشمندان این حوزه، کریستیان نوربرگ شولتس، رودولف آرنهایم و کریستوفر الکساندر، هرچند از منظرهای متفاوت به هنر و معماری نظر افکنده اند، هر سه « مرکز » را مبنا و اساس نظریه پردازی های خویش قرار داده اند. در این نوشتار با رجوع به آرای نظریه پردازان مذکور، روشن می گردد که مفهوم مرکز از جمله اساسی ترین مفاهیم موثر در ادراک انسان از هستی و پدیده های آن قلمداد شده است. سپس با مداقه در آثار هریک، می توان تلقی مشترکی را از جوهرة مفهوم مرکز دریافت کرد. به این منظور برخی از مهم ترین وجوه مرکز، از میان مطالعات گستردة ایشان، بازخوانی و با تبیین ماهیت این مفهوم، به وسعت دامنة معنایی آن اشاره می شود. درنهایت، این نتیجه حاصل می شود که، علی رغم وجود تصورات مشترکی در خصوص مفهوم مرکز ، فقدان نوعی دسته بندی مشخص همچنان این واژة کلیدی را با ابهاماتی روبه رو می کند؛ بنا بر این برای فهم عمیق تر این مفهوم باید « مراتب معنایی » آن از خلال سخنان نظریه پردازان آشکار شود.