چکیده:
مناظره یکی از روشهای موثر برای تبیین دین مبین اسلام و اثبات حقانیت آن است. قرآن کریم به مثابه معتبرترین و قطعی ترین سند الهی، مناظره را تایید کرده و به عنوان یکی از روشهای گفتمان پیامبر اکرم (صلی الله علیه وآله) مورد توجه قرار گرفته است. کاربرد این شیوه در مباحثات امام رضا (علیه السلام) با رهبران و متکلمان برجسته ادیان و فرقه های مختلف، به دلیل بازتاب گسترده آن در اندیشه اسلام و تشیّع، برجستگی خاصی داشته است. به دلیل چنین اهمیتی، پژوهش حاضر سعی دارد با روش توصیفی- تحلیلی، مبانی و مولفه های مناظره های علمی امام رضا (علیه السلام) را بررسی و آنها را که مورد نظر قرآن کریم نیز هست، به عنوان مدلی جامع برای آزاداندیشی دینی و نشر اسلام معرفی کند. نتایج حاصل از این پژوهش نشان می دهد مناظره های علمی امام رضا (علیه السلام) را می توان در سه قالب عمده ـ شاخص های اخلاقی، شاخص های منطقی و شاخص های آزاداندیشانه ـ طبقه بندی نمود که تحلیل هر یک از آنها می تواند مدلی جامع برای نشر اسلام در دنیای معاصر ارائه کند. بدیهی است، آثار منبعث از چنین پژوهشهایی میتواند در تبلیغ و اشاعه فرهنگ و تمدن راستین اسلامی در عصر حاضر، نقشی راهبردی داشته باشد.
خلاصه ماشینی:
از آنجاکـه اهـل بيت (عليهم السـلام ) حافظـان و مفسـران وحـي الهـي هسـتند و سـيرٔە عملـي آنـان بازتـاب آيـات الهـي اسـت ، تحليـل و بررسـي مناظره هـاي امام رضا(عليه السـلام ) بـا متکلمـان و رهبـران برجسـتۀ اديـان در راسـتاي پاسـخ به اين پرسـش کـه «مناظـرات مـورد نظـر قـرآن کريـم بايـد از چـه مبانـي و مؤلفه هايـي برخـوردار باشـد؟» ضـروري بـه نظـر مي رسـد زيـرا در عصـر حاضـر، آثـار منبعـث از چنيـن پژوهشـهايي مي توانـد در تبليـغ و اشـاعۀ فرهنـگ و تمـدن راسـتين اسـلامي ، نقشـي راهبـردي داشـته باشـد.
٥ـ١ مؤلفه هاي اخلاقي امام رضا(عليه الســلام ) در مناظره هــاي خــود کوشــيده اند تــا يــک ســيرٔە اخلاقــي را در فصـلنامه علمي -پژوهشي فرهنگ رضوي سال ششم ، شماره ٢٢، تابستان ١٣٩٧ ميــان مــردم پايه گــذاري کننــد لــذا بــا بررســي مناظره هــاي آن حضــرت بــا متکلمــان و رهبـران برجسـتۀ اديـان و مذاهـب مختلـف و نحـؤە تعامـل و برخـورد ايشـان بـا ايـن گروه ها، مــوارد زيــر به عنــوان ويژگي هــاي برجســتۀ اخلاقــي آن حضــرت معرفــي مي شــود.
٥ـ١ـ٣ پرهيز از نقد شخصيت افراد از نــکات جالــب توجــه در مناظره هــاي امام رضا(عليه الســلام ) خــودداري از نقــد شــخصيت افــراد به جــاي نقــد اســتدلال اســت زيــرا بــا بررســي مناظره هــاي آن حضــرت ، مشــخص مي شـود کـه ايشـان در هيچ يـک از مناظره هـا کاري بـه شـخصيت افـراد نداشـته و مخاطبـان را بــه دروغگويــي و مغالطــه کاري متهــم نمي کننــد بلکــه تنهــا اســتدلال هاي آنــان را نقــد فصـلنامه علمي -پژوهشي فرهنگ رضوي سال ششم ، شماره ٢٢، تابستان ١٣٩٧ مي کننــد و نقــاط اشــتباه و انحــراف آنــان را متذکــر مي شــوند.