یک گورستان: کاوش تپه بیمارستان آشخانه (خراسان شمالی) از دیدگاه فرایندهای دگرگونی مقاله

فرایندهای دگرگونی درباره برهم‌کنش دست‌افزارها و ساختار‌ها با محیط، اعم از طبیعی و فرهنگی بحث می‌کند. فرایندی که طی آن، از چگونگی شکل‌گیری تپه یا محوطه تا آنچه امروز به چشم می‌آید، بحث می‌شود. بررسی این فرایندها و شناخت آن­ها به باستان­شناس کمک می­کند تا بتواند تغییرات مواد فرهنگی درروند کاوش را بهتر درک نماید و تفسیر واقعی‌تری نسبت به این مواد داشته باشد. چراکه برخی از این عوامل دگرگونی می­توانند بر ماهیت مواد فرهنگی، مکان قرارگیری آن­ها و تغییر شکل ظاهری آن­ها تأثیر مستقیم و یا غیرمستقیم داشته باشند. در این پژوهش تلاش شده است با بهره­گیری از فرایندهای دگرگونی به تفسیر مواد فرهنگی حاصل از کاوش نجات­بخشی گورستان تپه بیمارستان آشخانه پرداخته شود. گورستان تپه بیمارستان بر روی تپه­ای طبیعی در حاشیه جنوبی شهر آشخانه قرار دارد. هدف از کاوش در تپه بیمارستان نجات داده­های فرهنگی آن پیش از تسطیح کامل آن بود. این گورستان نخست در دوران پیش‌ازتاریخی عصر آهن به‌عنوان گورستان استفاده می­شد و بار دیگر در دوران اسلامی نیز به‌منظور دفن مُردگان مورداستفاده قرار گرفت. به همین علت بسیاری از گورهای عصر آهن تخریب‌شده و فقط حجم انبوهی از قطعات سفال­های شاخص عصر آهن در کاوش به دست آمد. سفال­های به‌دست‌آمده از این گورستان با فرهنگ­های شمال مرکز و شمال غرب ایران از یک‌سو و سفال­های فرهنگ داهستان کهن در جنوب غرب ترکمنستان شباهت­های فراوانی را نشان می­دهد. بررسی جزئی­تر این سفال­ها و مقایسه­های سفالی انجام‌شده دو دوره از عصر آهن را مشخص کرد.