چکیده:
در جوامع روایی اهل تسنن و شیعه، روایات فراوانی درباره دجّال وجود دارد. با این حال پارهای از روایات بهویژه روایات سنی، به جوامع روایی شیعه راه یافته است. این مقاله با روش گردآوری کتابخانهای و با مراجعه به منابع شیعه و اهل تسنن و با شیوه توصیفی تحلیلی(تحلیل محتوایی) برای اولین گام در تبارشناسی روایات مربوط به دجّال، به بازشناسی روایات شیعی و سنی در جوامع روایی فریقین در موضوعات وقایع زمان خروج دجّال، مکان خروج دجّال، زمان خروج دجّال، مکانهای ایمن از فتنه دجّال و محل کشته شدن پرداخته و به این نتیجه دست یافته است که درخصوص موضوع فتنه دجّال و ریزعنوانهای آن، از میان روایات فراوان موجود در جوامع روایی شیعه، فقط تعداد چهارده روایت، روایت شیعی به شمار میآید و بقیه روایات عامی هستند. نیز تعداد روایات جوامع روایی اهل سنّت بیشتر از روایات جوامع روایی شیعه است.
خلاصه ماشینی:
این مقاله با روش گردآوری کتابخانهای و با مراجعه به منابع شیعه و اهل تسنن و با شیوۀ توصیفی تحلیلی(تحلیل محتوایی) برای اولین گام در تبارشناسی روایات مربوط به دجّال، به بازشناسی روایات شیعی و سنی در جوامع روایی فریقین در موضوعات وقایع زمان خروج دجّال، مکان خروج دجّال، زمان خروج دجّال، مکانهای ایمن از فتنۀ دجّال و محل کشته شدن پرداخته و به این نتیجه دست یافته است که درخصوص موضوع فتنۀ دجّال و ریزعنوانهای آن، از میان روایات فراوان موجود در جوامع روایی شیعه، فقط تعداد چهارده روایت، روایت شیعی به شمار میآید و بقیه روایات عامی هستند.
در جوامع روایی شیعه نیز دو روایت در این موضوع میتوان یافت که به کارهای دجّال و وقایعی که در زمان او در دنیا اتفاق میافتد اشاره میکنند که این وقایع بسیار شبیه به وقایع مطرحشده در روایات اهل تسنن است مانند فتح قسطنطنیه(ابن طاووس، 1416ق، ص172؛ یزدى حائرى، 1422ق، ج2، ص241) و وارد شدن دجّال به دریاها و حرکت کردن او بر روی آبها و قحطی شدید.
در میان روایات موجود در جوامع روایی شیعه، فقط دو روایت شیعی است با این مضمون که: امام صادق علیهالسلام از امیرالمؤمنین علیهالسلام نقل میکند: «همانا دجّال از منطقهای در بصره که برخی آن را میسان مینامند، برخی سفوان و برخی سنام، خارج میشود.