چکیده:
مسئله عصمت از بنیادیترین مقولات دینی است که تاثیری شگرف بر معرفتشناسی دینی مینهد، بدینروی تکاپوی مفسران در بازشناسی معنایی اصل عصمت بهطرز چشمگیری خود را نشان میدهد. علامه طبرسی از مفسران برجسته امامیه در اثر تفسیری خود، ابعاد مختلف مسئله عصمت را بازکاویده است. حقیقت عصمت، گستره عصمت، دلیل عقلی عصمت، عصمت انبیاء، امامان و فرشتگان ازجمله مباحثی است که آن را از نظر گذرانیده است. رفع شبهه از قصص انبیاء و حل مسئله عصمت با برخی از مسائل قرآنی و نقد عصمت اجماع از مباحث چالشبرانگیزی است که علامه طبرسی در تحلیل مسئله عصمت بدان پرداخته است. نوع روششناسی ایشان در خصوص مسئله عصمت به دو صورت عقلی و نقلی از نمودی روشن برخوردار است. وی در خصوص عصمت انبیاء بهصورت عقلی در مقام اثبات برآمده و در بیان اثبات عصمت امامان از آیات قرآنی بهطرز شایستهای سود برده است. نتایج تحقیقات حاضر نشان میدهد که علامه طبرسی بهصورت جامع مهمترین مسائل موضوع عصمت را به بحث گذاشته است.
خلاصه ماشینی:
(طبرسی، بیتا: 1 / 134) امینالاسلام طبرسی ذیل نقلی که عصمت حضرت آدم را زیر سوال میبرد، تأکید میورزد که بنابر دلیل عقلی که عصمت را ثابت میکند، نمیتوان انجام معصیت، شرک و طاعت شیطان از سوی انبیاء را پذیرفت.
علامه طبرسی با وجود اقبال بسیاری از مفسران به چنین باوری با بهرهمندی از اصل عصمت چنین نظر تفسیری را رد میکند: بسیاری از مفسران میگویند همه آنها پیامبر بودند ولی طبق اصول مذهب ما نمیتوان این معنا را قبول کرد؛ زیرا ناگفته پیدا است که آنچه آنها نسبت به یوسف انجام دادند معصیت بود و حال آنکه یکی از اصول مذهب ما این است که پیامبر باید از معاصی و کارهای قبیح کوچک و بزرگ معصوم و منزه باشد.
عصمت رسول خدا علامه طبرسی آیاتی را که به ظاهر با عصمت رسول خدا مغایرت دارد با تکیه بر آنچه از دلیل عقلی بهدست آمده مطابق با اصل تنزیه رسول خدا از گناه و خطا تفسیر میکند.
وی ذیل آیه: «یآٰ ایݧهݧا النبی لم تحرم مآٰ احل اللٰه لک تبݨٮݩݑعݩݐٖی مݦرݨصݩݐاٰت ازݨݧواٰحݪݓک واللٰه غفور رحݫݫٖیم» (تحریم / 1) شائبه انجام گناه از سوی رسول خدا را مطابق با مدلول آیه مذکور نمیپذیرد؛ چراکه حرام کردن بعضی از لذتها بدون سبب یا بر اثر علتی خاص مصداق گناه نمیشناسد، وانگهی وی از ظاهر آیه چنین برداشت میکند که آیه در مقام تسکین پیامبر است و آنچه از معنا افاده میکند، ارزش بالای پیامبر و ناچیز شمردن مقام همسران ایشان در برابر او است.
همه این موارد نشان از آن دارد که علامه طبرسی بهصورت کامل و جامع به انتظارات تفسیری موضوع عصمت پاسخ داده است و یکی از کاملترین مباحث کلامی را در قلمرو تفسیر عرضه نموده است.