چکیده:
نظام اخلاقی اسلام با مشخصههای خود دارای مبانی ویژهای است. امامرضا (علیهالسلام) نظام اخلاقی قرآن را بر محور توحید مطرح کرده است. استخراج و معرفی مبانی اخلاق اسلامی از دیدگاه نظری و سیره عملی آن حضرت دستمایهای است که با استناد به آن میتوان جامعیت نظام اخلاق اسلامی را بر محور توحید تبیین کرد. این مقاله با استفاده از روش تحلیل مفهومی ایزوتسو به این مهم پرداخته است. برای رسیدن به این هدف، چهار مرحله طی شده است. نخست، شناسایی ایمان از دیدگاه امامرضا (علیهالسلام). دوم، نقل سخنانی از آن حضرت که واژه ایمان در آنها بهکار رفته است و ارجاع نشانههای پراکنده به این مفهوم کانونی. سوم، ارجاع ایمان به توحید با استفاده از روش تحلیل مفهومی. چهارم، در حرکتی تفصیلگرا با بررسی هویّت انسان و جهان در مدار توحید، دو مفهوم واسطه «انسان دوبعدی» و «جهان دوساحتی» شناسایی شده و در چیدمانی جدید بر محور مفهوم مرکزی توحید، سایر مفاهیمی که میتوانند مبنای اخلاق باشند، معرفی شده است.
خلاصه ماشینی:
فصـلنامه علمي -پژوهشي فرهنگ رضوي سال ششم ، شماره ٢٣، پاييـز ١٣٩٧ پيشينۀ تحقيق تحقيــق در ايــن زمينــه بــا لحــاظ دو عامــل ، زمينه هــاي فراهمــي دارد: نخســت ، دربــارٔە ديدگاه هــاي نظــري و ســنّت و ســيرٔە عملــي امام رضــا (عليه الســلام ) کتاب هــاي زيــادي نوشـته شـده کـه برخـي از آنهـا بـه خـود آن حضـرت منسـوب اسـت ـ کـه در ادامـه بـا آنهـا آشـنا خواهيـم شـد.
روش تحقيق تبييــن مبانــي اخــلاق مســتند بــه ديــدگاه امام رضــا (عليه الســلام ) از ســخنان پراکنــده اي سال ششم ، شماره ٢٣، پاييـز ١٣٩٧فصـلنامه علمي -پژوهشي فرهنگ رضوي کـه حضـرت بـه اقتضـاي حـال و مقـام انشـا فرمـوده يـا از پـدران معصـوم خـود بـه ويـژه رســول خــدا (صلي الله عليه وآلــه ) نقــل کــرده اســت ، ايجــاب مي کــرد از روش مناســبي اسـتفاده شـود کـه ضمـن ايجـاز بـه وجهـي قابـل قبـول ، کّليتـي همبسـته و مناسـب ارائـه دهـد.
ايمان بـر مبنـاي سـخنان امام رضـا (عليه السـلام ) حسـنُ خلـق بـا ايمـان نسـبت مسـتقيم دارد؛ به طـوري کـه کمـال ايمـان ، کمـال اخـلاق را نتيجـه مي دهـد و حسـن اخـلاق نشـانۀ حسـن سال ششم ، شماره ٢٣، پاييـز ١٣٩٧فصـلنامه علمي -پژوهشي فرهنگ رضوي ايمــان اســت .
در ايـن دسـته از سـخنان ، بـا توجـه بـه عناصـر فصـلنامه علمي -پژوهشي فرهنگ رضوي سال ششم ، شماره ٢٣، پاييـز ١٣٩٧ فرامتنـي مثـل اينکـه نفـي عضويـت در گـروه مـا (لْيـس منّا) مسـاوي با نفي مسـلماني اسـت و شــباهت بــا رســول خــدا (صلي الله عليه وآلــه ) مســاوي کمــال مســلماني اســت ، مي تــوان گفـت عنصـر اصلـي در ايـن سـخنان اسـلام اسـت .