چکیده:
قرن چهارم هجری را میتوان عصر طلایی جهان اسلام بهخصوص برای شیعیان به حساب آورد؛ چراکه از اواخر قرن سوم، شیعیان توان بروز و ظهور اجتماعی یافتند و برخی فرقههای شیعه حکومتهایی با نام حکومت شیعی تاسیس کردند که نمونه برجسته آن فاطمیان بودند. فاطمیان پس از نفوذ در شمال افریقا، مصر و شام و یمن دایره نفوذ خود را تا حجاز گستراندند و بر بخشهایی از دریای مدیترانه نیز حاکم شدند و سیسیل را تصرف کردند. آنان در دوران حاکمیت خود به ترویج و تحکیم تشیع در شمال افریقا بهویژه در مصر اهتمام ورزیدند. آنان گرچه به هدف اساسی خود که اتحاد دنیای اسلام تحت حاکمیت یک خلافت شیعی به پیشوایی خلیفه فاطمی نرسیدند، در گسترش فرهنگ اسلامی به طور عام و تفکر شیعی به طور خاص، توفیقات فراوانی به دست آوردند.
خلاصه ماشینی:
دولت فاطمیان و نقش آنان در شکوفایی تشیع در مصر سیدابوالحسن نواب [تاریخ دریافت: 07/09/96؛ تاریخ پذیرش: 25/06/97] چکیده قرن چهارم هجری را میتوان عصر طلایی جهان اسلام بهخصوص برای شیعیان به حساب آورد؛ چراکه از اواخر قرن سوم، شیعیان توان بروز و ظهور اجتماعی یافتند و برخی فرقههای شیعه حکومتهایی با نام حکومت شیعی تأسیس کردند که نمونه برجسته آن فاطمیان بودند.
دولت فاطمیان در شش دهه حضور در افریقیه و در دوره خلافت سه خلیفه نخست خود، بیشترین توجه خود را معطوف به تثبیت قدرت و سرکوب مخالفان و قبایل شورشی و نیز افزایش قلمرو سیاسی در غرب افریقا کردند که گسترش تفکر شیعی به معنای عام آن نیز از نتایج آن بود؛ البته در این دوران این دولت با شورشهایی از طرف مخالفان روبهرو شد (ابنخلدون، 1383: ۱۸-۲۳).
یکی از مهمترین کارهای این زمان تأسیس جامع الأزهر به نام حضرت زهرا و با هدف تدریس فقه شیعه بود (پاکآیین، 132)؛ بنابراین فاطمیان آثاری در سرزمین مصر رایج کردند که این عوامل و آثار از نیرومندترین عوامل نشر تشیع در مصر به شمار میرود.
درست است که مراکز علمی فاطمیان در اصل به تعلیم آیین اسماعیلی میپرداختند، با این همه میتوان گفت آنان در جهان اسلام به توجه به تسامح مذهبی شهرت بسیاری یافتند و دانشمندان اهل سنت نیز در حکومت آنان آزادی عمل داشتند (ناصری طاهری، ۱۳۹۰: ۱۲۶-۱۲۷)؛ برای مثال، الحاکم بامرالله فاطمی در زمان خود دو تن عالم مالکی را برای تعلیم فقه دعوت کرد (ابنتغری، بیتا: 6/ 127).