چکیده:
پژوهش حاضر به بررسی ساختاری و معنایی آن گروه از صفتهای چندجزئی در فارسی معیار میپردازد، که درونداد آنها یک سازۀ نحوی (گروه یا بند) است، و در ساختمان آنها دست کم 3 واژه وجود دارد که یکی از آنها سازۀ فعل است که به صورت ستاک حال، امر، گذشته دیده میشود. برای این منظور داده هایی از میان مکالمههای روزمرۀ فارسی زبانان، برنامههای صداوسیما، وبلاگها، وبگاهها و شبکههای اجتماعی گردآوری و بررسی شدند، و انواع فرایندهای موجود در آنها بر اساس دستور نقشگرای سازگانی هلیدی و از منظر فرانقش تجربی مورد بررسی قرار گرفت. نتایج حاصل از این پژوهش نشان داد که در بیشتر این صفتها، فرایند مادی حضور دارد، که همراه با شرکت کنندۀ «هدف» به تنهایی، و یا در کنار شرکت کنندۀ دیگر و یا عنصر پیرامونی، ساختار صفت را تشکیل داده است. در هیچ کدام از این صفتها فرایندهای رابطه ای و رفتاری مشاهده نشد.
خلاصه ماشینی:
بررسی صفتهای چندجزئی با درونداد نحوی در زبان فارسی بر مبنای دستور نقشگرای هلیدی عارفه نظامآبادی1 فریبا قطره2 چکیده پژوهش حاضر به بررسی، توصیف و طبقهبندی ساختاری و معنایی آن گروه از صفتهای چندجزئی در فارسی معیار میپردازد، که درونداد آنها یک سازۀ نحوی مانند گروه یا بند است، و در ساختمان آنها دستکم 3 واژه وجود دارد که یکی از آنها سازۀ فعل است که بهصورت ستاک حال، ستاک امر، یا ستاک گذشته دیده میشود.
برای این منظور دادههایی که از میان مکالمههای روزمرۀ فارسیزبانان، برنامههای صداوسیما، وبلاگها، وبگاهها و شبکههای اجتماعی گردآوری شدهاند مورد بررسی قرار گرفتند، و انواع فرایندهای موجود در این صفتها بر اساس دستور نقشگرای سازگانی هلیدی و از منظر فرانقش تجربی مورد بررسی و تحلیل قرار گرفت.
گفتنی است اگرچه پژوهشهای گوناگونی در چارچوب نقشگرایی هلیدی در زبان فارسی انجام شده است، اما تمام آنها به بررسی سازههای نحوی (بند و جمله) اختصاص داشتهاند و تاکنون ساختار واژهها از این منظر مورد بررسی قرار نگرفته است.
صفتهای دارای فرایند مادی با دو شرکتکنندۀ اصلی در این گروه، صفتهایی قرار میگیرند که در ساختار آنها علاوه بر هدف، کنشگر نیز وجود دارد.
هدف عنصر پیرامونی فرایند مادی در تمام نمونههای بالا، ترتیب حضور عناصر در صفتها به صورت «هدف-عنصر پیرامونی- فرایند» است.
عنصرپیرامونی فرایند وجودی همان گونه که مشاهده میشود، در تمام این صفتها، یک عنصر پیرامونی در کنار فرایند بهکار رفته است و در هیچ کدام شرکتکننده حضور ندارد.
تمام صفتهای چندجزئی دوگانه نیز دارای فرایند مادی بودند و شرکتکنندۀ هدف نیز در همۀ آنها حضور داشت.