چکیده:
نماد یکی از اصطلاحهای رایج در حوزۀ علوم انسانی است که در تحلیلهای مربوط به مردمشناسی، روانکاوی، هرمنوتیک و ادبیات به مثابۀ مفهومی بنیادین به شمار میرود. به همین سبب، بحث دربارۀ جایگاه، اهمیّت و ساز و کار درونی نماد در حوزههای متفاوت از مرتبة ویژهای برخوردار است. با وجود این، تا جاییکه نگارنده کاویده است پژوهشی که به صورت مستقل موضوع نماد را از چشمانداز پدیدارشناسی بررسی کرده باشد، به چشم نمیخورد. بنابراین، پژوهش حاضر در پی آن است تا با تکیه بر آرای شوتز- که در زمینۀ پدیدارشناسی اجتماعی چهرۀ شناخته شدهای است- تحلیلی درخور به دست دهد. چنین پژوهشی نیازمند بررسیِ برخی از مبانی نظری شوتز درباره آگاهی، بینافردیت، و مفهوم بازنمایی است؛ مفهومی که وی آن را از هوسرل اقتباس کرده و در تبیین سازوکارِ نشانه، به معنای عامِ آن، به کار بستهاست. در پایان این پژوهش، معلوم میشود که تلقی پدیدارشناختی شوتز در بابِ نماد، پیامدهای نظری خاص خود را دارد.
خلاصه ماشینی:
٣. واکاوی مبانی پدیدارشناختی نماد در این بخش ، برای بررسی اندیشه های شوتز دربارة نماد، نخست موضـوع آگـاهی ، ارتبـاط بینافردی و بازنمایی را از چشم انداز وی تحلیل می کنیم و در ادامه بـه ایـن مـی پـردازیم کـه تلقی وی در بارة نماد چگونه متأثر از این چارچوب نظری است .
اما آیا چیزهایی که در جهان خارج به مثابۀ متعلق آگاهی قرار می گیرند همگی از ویژگی واحدی برخوردار هستند؟ در پاسخ به این پرسش ، شوتز (١٩٦٢ ,Schutz) تأکید می کند که فـرد بـه مثابـۀ انسـانی اجتماعی در زمان برخورد با «دیگری »٢ با دو سطح متفـاوت وجـودی مواجـه مـی شـود.
در باب این موضوع شوتز بیان می کند که شرایط برقراری ارتباط بینافردی زمانی به دست می آید که «من و همنوعانم این واقعیت را مفروض تلقی کنیم کـه در محـیط اجتماعی -فرهنگی ای که به واسطۀ آن حقایق جهان را ادراک می کنیم ، این حقایق همـواره به خودی خود برای ما مطرح نیستند، بلکه عمومـا بـه مثابـۀ نشـانه [در معنـای عـام آن ] عمـل می کنند؛ یعنی چیز دیگری را بازنمایی می کنند» (٣٢٧ .
پنداشت شوتز در باب انواع نشانه شوتز (١٩٦٢ ,Schutz) بر اساس اینکه تجربۀ آگاهی به طور عـام در چـه سـطحی بازنمـایی می شود؛ یعنی بر اساس اینکه پیدایی نشانه در سطح فردی بـه پایـان مـی رسـد یـا موضـوعی بینافردی است ، نشانه شناسی خود را به طور کلی مشتمل بـر چهـار نـوع متفـاوت از نشـانه هـا می داند: نشان ، نشان گر، نشانه و نماد.