چکیده:
سوءمصرف مواد را می توان پدیده ای زیستی، روانی، اجتماعی و معنوی در نظر گرفت. متاسفانه جوانان عصر حاضر ممکن است برای فرار از مشکلات فردی و اجتماعی به مصرف مواد روی آورند. سوءمصرف مواد از جمله مشکلات اجتماعی و سلامت عمومی است که بار قابل توجهی را به جامعه تحمیل می کند. وابستگی به مواد مخدر به بیکاری، جرم، مشکلات خانوادگی و انتقال بیماری منجر می شود. وابستگی به مواد اختلالی چند عاملی با سیری مزمن و عودکننده و قابل پیشگیری و درمان است. شناسایی عوامل مرتبط با سوءمصرف مواد امری ضروری و مهم است و به امر پیشگیری کمک می کند. بهزیستی به عنوان مفهومی چند بعدی، شامل ابعاد متعددی از جمله بعد معنوی است و با سوءمصرف مواد رابطه دارد. هدف از پژوهش حاضر بررسی نقش بهزیستی معنوی در پیشگیری از سوءمصرف مواد بود. پژوهش حاضر از نوع مروری بود و به بررسی بهزیستی معنوی و ارتباط آن با سوءمصرف مواد پرداخته است. بهزیستی معنوی ترکیبی از عوامل مذهبی، اجتماعی و روانی است. بهزیستی معنوی باعث سازگاری شخص با وقایع فشارزای زندگی مانند بیماریهای مزمن می شود و یکی از عوامل اصلی ارتقاء کیفیت زندگی به شمار می آید. مروری بر مبانی نظری و پژوهشی نشان می دهد که بین بهزیستی معنوی با گرایش به سوءمصرف مواد رابطه منفی وجود دارد. همچنین، بهزیستی معنوی از طریق تاثیر مستقیم و غیرمستقیم بر ابعاد روان شناختی فرد نقش مهمی در پیشگیری از سوءمصرف مواد دارد. بر این اساس می توان گفت برنامه ریزی جهت ارتقاء بهزیستی معنوی در نوجوانان و جوانان منجر به ارتقاء کیفیت زندگی و سلامت روان می شود و از این طریق از گرایش به سوءمصرف مواد جلوگیری می شود. در مجموع می توان گفت که عوامل معنوی در پیشگیری و درمان سوءمصرف مواد نقش بسیار مهمی را ایفا می کند و به عنوان یک عامل محافظت کننده به شمار می آید.
خلاصه ماشینی:
رابطه بهزیستی معنوی و پیشگیری از گرایش به سوءمصرف مواد معنویت سـیسـتم سـازمان یافته ای از باورها شامل ارزش های اخلاقی، رسومات ، مشارکت در منصوره شیخی جامعه دینی برای اعتقاد راســخ تر به خدا یا یک قدرت برتر اســت .
معنویت در معنـاهـایی کـه افراد بـه تجربـه هـای خود میدهنـد و در روش آن هـا برای فهم مســـائـل و موضـــوعات اثر میگذارد و منجر به پدید آمدن آگاهی و هدف و معنا در زندگی میشـــود، بـه همین دلیـل افراد بـا ســـطوح معنویـت بالا میتوانند وقایع زندگی و نیز افکار و رفتارهای خود را تغییر دهنـد و بـا رویـدادهـای ناخوشـــایند مقابله کنند؛ چرا که این افراد با دیدگاهی 23 متفاوت به شـــرایط مینگرند و مشـــکلات را حل نشـــدنی در نظر نمیگیرند و کمتر احتمال دارد که در برابر مشـکلات تسـلیم شـده و به سمت مصرف مواد روی بیاورند (کلاهی حامد، احمدی و شـالچی، ١٣٩٧).
Chawla, Neighbors & Lewis منصوره شیخی پیروی از اصــول اخلاقی درســت احســاس فشــار نمیکنند و به همین دلیل ممکن اســت به سمت مصرف مواد کشیده شوند (یاوری، نوری قاسم آبادی و حسن آبادی، ١٣٩٤).
شــیخ الاســلامی، ســتوده ناورودی، زینعلی و طالبی (١٣٩٢) در پژوهشــی به بررســی باورهای مذهبی، ســلامت روان ، عزت نفس و خشــم در افراد عادی و وابســته به مواد مخدر پرداختند و به این نتیجه رســیدند کـه بین دو گروه از نظر بـاورهـای مـذهبی تفـاوت وجود دارد و بـاورهـای مـذهبی میتوانند نقش مهمی را در کـاهش گرایش بـه اعتیـاد داشـــتـه بـاشـــنـد.
به همین منظور ١٢٣ نفر از معتادین مراجعه کننده به مراکز خصــوصــی و دولتی ترک اعتیاد شــهر ســاری را مورد بررســی قرار دادند و به این نتیجه رســیدند که ســلامت معنوی با ســـلامت روان رابطه دارد و تقویت بعد معنوی در افراد میتواند ســبب کاهش تمایل به مصــرف مواد و اســتمرار دوره درمـان اعتیـاد شـــود.