چکیده:
فاس یکی از مهمترین» متمایزترین و تاثیرگذارترین پایتخت‌ها در گستره‌ی تمدن
در میانه سال‌های ۱۹۳-۱۹۲ ق. تاسیس گردید. میزان تاثیرگذاری فرهنگی و تمدنی فاس در مغرب
الاقصی معلول عواملی چند از جمله مکان گزینی ژرفگرانه و دقیق آن است. بر این اساس پژوهش
پیش رو به بررسی علل و عوامل جغرافیایی و سیاسی مور بر این مکان گزینی می‌پردازد. پژوهش به
این نتیجه دست یافت که عوامل بازدارنده و تهدیدآفرین سیاسی و جغرافیایی در درون و بیرون
قلمرو حاکمیتی ادریس دوم او را برآن داشت که پایتخت خود را از شهر تا اندازه‌ای دور و
غیرراهبردی به عنوان مرکز سیاسی بربرهای اوربه در نزدیکی قلمرو امویان اندلس به نقطه‌ای
مرکزی در قلب مغرب‌الاقصی انتقال دهد. وی در این مکان گزینی موفق شد علاوه بر فاصله گرفتن
از مرکز جاه‌طلب قبیله اوربه و استقرار در پایتختی مستقل با ساختار و ماهیتی جدید و نیز
مصونیت نسبی در مقابل حملات احتمالی امویان اندلس (۴۲۲-۱۳۸ ق./۱۰۳۱۷۵۶م)، با استقرار در
میانی‌ترین نقطه مغرب‌الاقصی ضمن رصد مناطق مهم و استراتژیکی مغرب‌الاقصی و مغرب‌الاوسط
۳ م)، بر بخش‌هایی از اقیانوس‌اطلس نیز نظارت داشته باشد. در این مکان گزینی برخورداری
از موقعیت ممتاز تجاری و سوق‌الجیشی، موقعیت ممتاز زیست‌محیطی و نیز مسائل دفاعی برای
دستیابی به پایتختی ماند گار و تاثیرگذار در نظر گرفته شده بود.
خلاصه ماشینی:
این روند تدریجی و گام به گام که نشان از «تغییـر در رویکردها و سیاست ها»٣ی ادریس دوم در اداره امور حکومتی خود دارد و از عوامل مؤثر در انتقال پایتخت از ولیلی به فاس بوده است ، به ترتیب بـه صـورت اعتمـاد ادریـس دوم بـه ایـن اعراب و استقبال از آنان از سوی وی ، اعطای بذل و بخشش های فراوان بـه آنـان ، برتـری دادن آنها به بربرها و جایگزین نمودن این دسته «به جای »٤بربرها به عنوان نیروهـای نزدیـک بـه خود، سپردن مقامات کلیدی و مهم همچون وزارت و قضاوت _از اساسی ترین مناصب نظـام اداری هر حکومت _ به آنان ٥ و در نهایت به صورت انتقال از مرکز سیاسی بربرهای اوربـه و ایجاد پایتختی مستقل نمایان گردیده است .
١٠ در دوره اسلامی ، «اعلام وضعیت جدید سیاسی » یکی از دلایل سیاست تاسیس شهرهای جدید توسط حکام و فرمانروایـان بوده است (شهرام یوسفی فر(١٣٩٠)، شهر و روستا در سدههای میانه تاریخ ایران، تهران ، پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعـات فرهنگی ، صص ٩٦-١٠٢)؛ پژوهشگران همواره عواملی چون نمایش قدرت و اقتدار حکومت ملی برای تحت تأثیر قـرار دادن ناظران داخلی و خارجی و مشروع جلوه دادن قوانین برای بیان هویت ملی را در ساخت پایتخت توسط حکومـت هـا دخیـل دانسته اند (احمدی پور و قلی زاده ، همان ، صص ٥٠-٥٣).
(
, 
, 
)
