چکیده:
یکی از مباحث مطرح در قتل، تبدیل حکم آن از حالت عمد به شبه عمد است که از مصداقهای آن میتوان قتل با اعتقاد به مهدورالدم بودن مقتول را نام برد. گاهی بعد از ارتکاب قتل معلوم میشود که اعتقاد قاتل _ که ممکن است از جانب معاون برای او ایجاد شده باشد _ اشتباه بوده است. با وجود اینکه ماهیت قتل، عمدی است، این گونه قتلها در حکم شبه عمد، فرض و مباشر از قصاص تبرئه میشود. شاخص تبدیل حکم عمد به شبه عمد در این موارد آن است که اشتباه مباشر ناشی از اشتباه موضوعی باشد و اشتباه حکمی، قتل را از حالت عمدی خارج نخواهد کرد.
در این گونه قتلها درباره مجازات معاون در قتل اختلاف نظر وجود دارد. عدهای قائل به برائت معاون هستند. گروهی نیز مجازات وی را معاونت در قتل شبه عمد میدانند. برخی هم معتقدند در این حالت، معاون مانند سبب اقوای از مباشر است. نظریه چهارم نیز این است که معاونت تحقق یافته، معاونت در قتل عمدی است. در این مقاله ضمن بررسی مفهوم معاونت از دیدگاه فقها و حقوقدانان، تفاوت معاونت با تسبیب، مصداقهای مهدورالدم و انواع اشتباه در اعتقاد به مهدورالدم بودن، نظریه اخیر که تحقق معاونت در قتل عمد است، ترجیح داده شده و گفته شده که ماهیت این گونه قتلها عمدی است و فقط قاتل به دلیل اعتقادش، از تخفیف مجازات برخوردار میشود.
خلاصه ماشینی:
ز) اعتقاد به مهدورالدم بودن مقتول نکته مهم در بحث قتل با اعتقاد به مهدورالدم بودن مقتول این است که مقصود فقها از اینکه کسی به اعتقاد قصاص یا مهدورالدم بودن مقتول مرتکب قتل شود و بعد خلاف آن ثابت شود، چه نوع شبهاتی است؟ آیا فقط موارد اشتباه و خطا در موضوع و مصداق را شامل میشود یا موارد خطا در حکم را هم در بر می‌گیرد؟ یعنی اگر کسی شخصی را بر اساس امور ذهنی و تصور خویش و بدون اینکه درباره او به صورت خاص (مهدورالدم نسبی) یا عام (مهدورالدم مطلق) حکمی صادر شده باشد، مستحق قصاص یا مهدورالدم دانست و او را کشت و بعد متوجه شد که تصور و اعتقاد او درست نبوده است (خطا در حکم)؛ چون بر اساس اعتقاد یا تصور اینکه مستحق قتل را می‌کشد، اقدام کرده است، قاتل عمدی نیست و از مجازات قصاص تبرئه میشود؟ با بررسی مواد قانونی میتوان به این نتیجه رسید که قانون‌گذار معتقد است شبهه مورد نظر، شامل موارد اشتباه در حکم نمی‌شود.
(دادنامه 85/41 ، تاریخ 31/3/1385صادره از شعبه 71 دادگاه کیفری استان تهران) 2_ عدهای اعتقاد دارند که فرد معاون به مجازات معاونت در قتل شبه عمدی محکوم میشود؛ زیرا در جرایم غیر عمدی که مجرم اصلی نیز قصد مجرمانه ندارد، دیگر وحدت قصد شرط نیست، بلکه علم معاون به فعل مورد تحریک که منشأ جرم است، کافی است و وحدت قصد شرط مستقلی نیست بلکه از توابع شرط سوء نیت یا خطاست.
(
, 
, 
)
