چکیده:
تاثیر محیط بر انسان یا نظریة اکولوژیست، از مسائل اساسی، جریان‌ساز در عالم تفکر و مورد توجه اندیشمندان متاخر و متقدم بوده است. علم اکولوژی، به تاثیر و نقش عوامل محیطی بر افکار و رفتار انسان می‌پردازد. جریان‌هایی همچون ماتریالیسم و گونه‌های مختلف عوامل محیطی و جریان‌های کوچک بر آمده از آنها، ناشی از نوع واکنش علمای معاصر شیعی با این مسئله بوده است. این تعامل، در موارد بسیاری وابسته به موضع معرفت‌شناختی آنها است؛ بدین‌معنا که با انکار یا پذیرش نقش هریک از این عوامل توسط این علماء، نظریة اکولوژیکی این دانشمندان نیز قلمرو متفاوتی داشته است. ازاین‌رو، بررسی دیدگاه‌های اکولوژیکی علمای معاصر شیعی، از اهمیت خاصی برخوردار است. این پژوهش، با استفاده از روش توصیفی ـ تحلیلی، ابتدا نیم‌نگاهی به دیدگاه فیلسوفان و اندیشمندان متاخر در این زمینه داشته، سپس به طور خاص به بررسی دیدگاه علامه طباطبائی و علامه جعفری در این زمینه می‌پردازد. حاصل یافته‌های این پژوهش، دسترسی به رهیافتی است که بر اساس آن، نظریه اکولوژیکی علمای معاصر شیعی را به روشنی اثبات می‌کند. به‌گونه‌ای‌که علامه طباطبائی و علامه جعفری، بر اثربخشی عوامل محیطی به‌مثابه یک عامل بیرونی در الگودهی افکار و رفتار انسان اذعان داشته‌اند.
خلاصه ماشینی:
علامه طباطبائی همچنین ذیل شرح آیة 37 سورة مبارکة ابراهیم، که در ارتباط با ویژگی‌های سرزمین مکه که خانه خدا در آن قرار گرفته است و به راستی خداوند برای تربیت نفوس چنین منطقه‌ای را به‌عنوان برترین معبد روی زمین برگزیده است، می‌نویسد: حضرت ابراهیم( نیز طبق آنچه قرآن بیان کرده، به همین حقیقت اعتراف کرد و عرضه داشت: «ربنا إنی أسکنت من ذریتی بواد غیر ذی زرع عند بیتک المحرم ربنا لیقیموا الصلاة» (ابراهیم: 37)؛ ای پروردگار ما، بعضی از فرزندانم را در سرزمین بی‌آب و علفی، نزدیک خانه گرامی تو جای دادم، ای پروردگار ما، تا نماز بگزارند؛ اینکه گفته است: «ربنا لیقیموا الصلاة» به انضمام جمله قبلیش: «بواد غیر ذی زرع» این معنا را افاده می‌کند که اگر در میان نقاط مختلف زمین نقطه‌ای غیرقابل کشت و خالی از امتعه زندگی- یعنی آب گوارا و روییدنی‌های سبز و خرم و درختان زیبا و هوای معتدل و خالی از مردم- را اختیار کرد، برای این بوده که ذریه‌اش در عبادت خدا خالص باشند و امور دنیوی دل‌هایشان را مشغول نسازد (طباطبائی، 1417ق، ج 12، ص 77).
اندیشمندان معاصر شیعی نیز در رابطه با این موضوع، دیدگاه‌های مختلفی دارند؛ بدین‌معنا که انکار یا پذیرش نقش هر یک از این عوامل محیطی، از سوی آنان و اینکه آیا در منظومه فکری آنها محیط طبیعی و اجتماعی در افکار انسان تأثیر دارد، یا بی‌تأثیر است، دیدگاه‌های اکولوژیکی خاصی را در بین علمای معاصر شیعه به وجود آورده است.
(
, 
, 
)
