اندازه‌گیری ریسک قیمت پسته و تعیین عوامل موثر بر آن در استان‌های مهم تولیدکننده پسته مقاله

تولید محصولات کشاورزی با ریسک هایی گوناگون روبه‌روست که یکی از مهم‌ترین آن‌ها ریسک قیمت می­باشد. مدیریت این ریسک می­تواند ضمن ایجاد درآمد مطئن تر برای کشاورزان، به پایداری تولید و امنیت غذایی در کشور کمک کند. هدف اصلی این پژوهش اندازه­گیری ریسک قیمت پسته و شناسایی عوامل موثر بر آن می­باشد. ابتدا با استفاده از شاخص­ بی­ثباتی کوپاک، شاخص ضریب تغییرات استاندارد شده، درصد دامنه تغییرات و مدل­های ARIMA و GARCH  ریسک قیمت پسته برای کشور و استان‌های عمده تولید کننده اندازه­گیری شد و استان­ها از این نظر رتبه­بندی شدند. سپس با استفاده از الگوهای اقتصادسنجی و الگوی پانل به تعیین عوامل موثر بر ریسک قیمت پسته پرداخته شد. در این مطالعه، استان­های کرمان، یزد، سمنان، خراسان رضوی، خراسان جنوبی و خراسان شمالی مورد بررسی قرار گرفتند و از داده­های دوره زمانی 93-1372 استفاده شد. نتایج پژوهش نشان دادند که شدت ریسک قیمتی پسته در طول زمان افزایشی بوده و محصول پسته در استان یزد کم­ترین مقدار نوسان‌های قیمتی و در استان خراسان جنوبی بیش‌ترین مقدار نوسان‌های قیمتی را داشته است. هم­چنین، متغیرهای قیمت­ جهانی پسته و نرخ ارز به ترتیب با ضرایب 7/0 و 2/1 اثر قابل ملاحظه و هم­جهتی بر نوسان‌های قیمت پسته در داخل کشور دارند. بر اساس یافته‌های بدست آمده، ریسک قیمت پسته بیش‎تر ناشی از نوسان‌های نرخ ارز و قیمت های جهانی است، بنابراین، توصیه می شود ساز و کارهایی مناسب مانند ابزارهای نوین بازار بورس برای کاهش انتقال نوسان‌های این متغیرها به بازار محصولات کشاوررزی مورد بررسی و اجرا قرار گیرد.

بر اساس یافته های بدست آمده ، ریسک قیمت پسته بیش تر ناشی از نوسان های نرخ ارز و قیمت های جهانی است ، بنابراین ، توصیه می شود ساز و کارهایی مناسب مانند ابزارهای نوین بازار بورس برای کاهش انتقال نوسان های این متغیرها به بازار محصولات کشاوررزی مورد بررسی و اجرا قرار گیرد . در مطالعات دیگری نیز اندازه گیری ریسک قیمت و شناسایی عوامل موثر در ایجاد نوسان های قیمت محصولات کشاورزی مورد بررسی قرار گرفته است که در ادامه به برخی از مطالعات انجام شده در این زمینه اشاره خواهیم کرد. برای تخمین الگوی رگرسیونی در سطح کشور، لگاریتم ریسک بدست آمده برای کشور از بخش پیشین مطالعه ، روی ٧ متغیر مستقل شامل لگاریتم قیمت جهانی پسته ، لگاریتم نرخ ارز، لگاریتم نرخ سود تسهیلات بانکی، لگاریتم شاخص بهای تولیدکننده ، لگاریتم تولید، لگاریتم میزان مصرف داخلی پسته و لگاریتم مقدار صادرات پسته برای دوره زمانی ٩٣-١٣٧٣ برازش شد: (به تصویر صفحه رجوع شود ) که در آن متغیر وابسته yit نشان دهنده ریسک قیمت پسته برای کشور در سال های ١٣٩٣-١٣٧٣ است (ریسک قیمت از راه الگوهای ARCH و GARCH در بخش اندازه گیری ریسک قیمت بدست آمده است )، ٠ عرض از مبدا مدل ، xi١ قیمت جهانی، xi٢ صادرات ، xi٣ مقدار مصرف داخلی، xi٤ مقدار تولید، xi٥ نرخ سود تسهیلات بانکی در بخش کشاورزی و ها ضرایب متغیرهای توضیحی هستند.