چکیده:
رویارویی تشیع با فرق اسلامی دیگر در معرکه بحثهای کلامی، بیش از هر موضوع دیگری بر مدار موضوع امامت بوده است. از همین رو شالوده افکنی دقیق و متقن در مباحث امامت و قرار دادن ثقل این بحثها بر قرآن کریم، همواره در کانون توجه دانشمندان بزرگ شیعه در حوزه کلام قرار گرفته است. در این راستا، پژوهش حاضر بر اساس رویکرد تعلیق پدیدارشناختی، به معنای توقیف و تعلیق هر گونه حکم تصدیقی درباره موضوع مورد مطالعه و توجه صرف به توصیف آنچه در حوزه آگاهی پدیدار گشته، مفهوم امامت را در آیه 79 سوره حجر به عنوان آیه محوری در میان سه دسته از آیات این سوره، بازکاوی میکند. این بررسی پدیدارشناسانه، وحدت شیوه روایتگری حاکم بر این سه دسته از آیات و تناظر بین عناصر آنها را مینمایاند. بر این اساس، امامت به معنای شکل دادن و نظام بخشیدن به یک مجموعه و حفظ دوام و بقای آن است. این معنا برخلاف سایر معانی طرح شده برای امامت، همخوان با دیدگاه قرآنی، علاوه بر روابط بین انسانی در روابط بین اشیاء نیز قابلیت طرح مییابد. این رویکرد با بنا نهادن ثقل بحثهای امامت بر قرآن کریم و توجه به سیمای صفاتی امام در آن، دایره گستردهتری از آیات را به خدمت گرفته و قابلیت طرح موضوع امامت را در گفتمان اعتقادی برونمذهبی شیعه و در برابر جریان قرآنبسندگی فراهم میآورد و در تقویت مفاهیم مطرح در روایات شیعی پیرامون امامت موثر است.
خلاصه ماشینی:
اما بر اساس رویکرد تعلیق پدیدارشناختی، تا آن جا که ممکن است باید تمام دانسته های قبلی از معنای این واژه و قالب های مرسوم و عادت واره (Habitus) تفسیر قرآن را «میان دو پرانتز قرار داد» (Bracketing) و با قصد کشف معنای واژة «امام »، آنچه از این آیه ، به عنوان جزئی از پیکرة سورة حجر که در ارتباط با سایر آیات آن است ، پدیدار میشود، به دقت توصیف نمود.
5 همچنین تصریح خداوند به اینکه شهر قوم لوط (ع ) در کنار یک مسیر قرار دارد؛ و إنها لبسبیل مقیم و ضمیر تثنیه در آیۀ ٧٩ که حاکی از اشتراک دو شهر قوم لوط (ع ) و اصحاب الایکه در حکم جمله «إنهما لبإمام مبین » است نیز میتواند قرینۀ دیگری بر این موضوع باشد که واژة «امام » در این آیه مترادف واژة «سبیل » و به معنای مسیر یا جاده است .
جدول ١: بخش های دوگانۀ سه دسته آیۀ سورة حجر (رجوع شود به تصویر صفحه) مفهوم «امامت » بر اساس آیات سورة حجر اشاره به قرار گرفتن دو شهر قوم لوط (ع ) و اصحاب الایکه در کنار جاده ، در آیات معدودی که خداوند به ماجرای آن ها اختصاص داده ، با وجود آنکه شرح ماجرای این دو قوم در سورة حجر بدون آن هم شرح کاملی است ، نشان میدهد که در کنار جاده بودن آن دو شهر در ماجرای آن دو قوم و سرانجام ایشان که نزول عذاب است ، بسیار مهم و تاثیرگذار بوده است .