چکیده:
این مقاله پیرامون میزان تأثیرگذاری قاعده لاضرر در تحقق خیار غبن است، تردیدی نیست که به هنگام ظهور غبن، حق فسخ عقد برای شخص مغبون ایجاد میشود. مقاله حاضر با بهرهمندی از روش توصیفی ـ تحلیلی با استفاده از منابع کتابخانهای درصدد پاسخگویی به این سؤالات است که چه عواملی موجب میگردد که بستر و مقتضی تحقق خیار غبن فراهم گردد، چه عواملی عناصر استمرار بقای خیار غبن هستند و در نهایت چگونه میتوان تعارض قاعده لاضرر را با مفاد ماده 421 قانون مدنی برطرف نمود. مبانی خیار غبن را باید محدود به سه عامل دانست: تراضی متعاقدین، قاعده لاضرر و سوءاستفاده غابن، اما عناصر استمرار بقاء خیار غبن را بعد از تحقق این خیار در عالم اعتبار عبارتاند از: اطلاق روایات، سؤاستفاده غابن، استقرار امنیت و سلامت قراردادی، اصل استصحاب و اراده ضمنی. در مورد تعارض ظاهری قاعده لاضرر و مفاد ماده 421 قانون مدنی باید اینگونه اذعان نمود که قاعده لاضرر شرط تحقق و حیات خیار غبن به حساب میآید اما شرط استمرار بقای این خیار محسوب نمیشود به همین دلیل است که با پرداخت کلیۀ خسارات و مابهالتفاوت مبلغ قراردادی از طرف غابن به شخص مغبون این خیار ساقط نمیگردد.
خلاصه ماشینی:
در مورد تعارض ظاهری قاعده لاضرر و مفاد ماده ٤٢١ قانون مدنی باید این گونه اذعان نمود که قاعده لاضرر شرط تحقق و حیات خیار غبن به حساب میآید اما شرط استمرار بقای این خیار محسوب نمیشود به همین دلیل است که با پرداخت کلیۀ خسارات و مابه التفاوت مبلغ قراردادی از طرف غابن به شخص مغبون این خیار ساقط نمیگردد.
com 181 آنچه که می تواند به عنوان واقعیتی غیرقابل انکار مورد ادعا قرار گیرد، آن است کـه در عـالم علم حقوق هرگاه صحبت از ورود ضرر و خسارتی فاحش به میان می آید و اشخاص قصـد دارنـد در مقام جبران آن اقدام کنند، ذهن متضرر به سوی قاعده لاضرر و خیار غبن معطوف می گردد.
١ـ مفهوم شناسی معنای خیار در فقه و حقوق مدنی ایران معنای لغوی خیار: واژه ی خیار در لغت از نظر دستوری اسم مصدر و مصدر آن اختیار است و به معنای داشتن سلطه و تسلط می باشد و «انت با لخیار»، یعنی اختیار چیزی را که می خواهی (معلوف ، ١٣٧٤: ٤٣٤ ؛ انصاری، طاهری، ١٣٨٨: ٩١٥ ؛ فیض ، ١٣٨٢: ٣٢٦).
در پاسخ به این ایراد مطروحه باید اذعان نمود که نه تنها قاعده لاضرر هیچ گونه تعارضی بـا ماده ٤٢١ قانون مدنی ندارد بلکه یکی از سه مبنای تحقق خیار غبن نیز به حساب می آید، چـرا که واقعیت آن است که قاعده لاضرر شرط به وجود آمدن و متولد شدن خیـار غـبن بـه حسـاب 188 میآید اما شرط بقاء و استقرار حیات حقوقی این خیار محسوب نمی شود به همین دلیـل اسـت که با تحقق و استقرار زیان و خسارت فاحش به استناد قاعده لاضرر خیار غبن متحقق می گردد ولی با پرداخت مابه التفاوت قراردادی این حق خیار ساقط نمی گردد و همچنـان بـه قـوت خـود باقی می ماند.