چکیده:
در این مقاله برساخت معنایی پیامدهای اجتماعی و فرهنگی کمآبی و خشکسالی زایندهرود با تأکید بر پایداری شهری، از طریق تجربهزیسته‌ی شهروندان اصفهانی مورد بررسی قرار گرفت. روش پژوهش مطالعهی حاضر کیفی، از نوع پدیدارشناسی و نحوهی نمونهگیری مبتنی بر نمونه گیری هدفمند از نوع متجانس بوده است. بر این اساس 32 نفر از شهروندان زن و مرد اصفهانی در محدوده‌ی سنی 30 تا 65 سال انتخاب شدند و در طول مصاحبه‌ی عمیق نیمه ساختاریافته، تجربه‌ی زیستهی خود درباره‌ی کمآبی و خشکسالی زایندهرود را به طور کامل بیان کردند. در تجزیه و تحلیل اطلاعات از روش تحلیل مضمون و برای تعیین اعتبار یافتهها از معیارهای قابلیت اعتبار، قابلیت اطمینان و مطابقت با عینیت داشتن، استفاده شد. یافتههای این پژوهش در قالب 4 مقوله‌ی فراگیر دستهبندی شد که حاصل استخراج و مفهومبندی دادهها در 92 مقوله‌ی پایه، 27 مقوله‌ی سازماندهنده و 14 مقوله‌ی زیر فراگیر است. مقولههای فراگیر به عنوان پیامدهای اجتماعی و فرهنگی کمآبی و خشکسالی زایندهرود با تأکید بر پایداری شهری عبارتند از: سرمایه‌ی اجتماعی(کاهش مشارکت اجتماعی،...)، سرمایه‌ی سیاسی(کاهش اعتماد سیاسی، ...)، سرمایه‌ی اقتصادی(کاهش قیمت زمینهای کشاورزی بیآب و کمآب، تغییر در کاشت محصولات، ...) و سرمایه‌ی فرهنگی(تغییر در ذائقه‌ی غذایی، ...)، در مجموع یافتهها بیانگر آن است که کمآبی و خشکسالی زاینده رود، سرمایههای(اقتصادی، اجتماعی، سیاسی و فرهنگی) شهروندان و بویژه ساکنان منطقه‌ی شرق اصفهان(عمدتاً کشاورزان) را تحت تأثیر قرار داده است. در عین حال، شهروندان خشکسالی و کمآبی را دلیل اساسی تخریب تمدن و فرهنگ شهر تاریخی اصفهان قلمداد نموده و سلامت اقتصادی، اجتماعی، سیاسی و فرهنگی شهر را در خطر میبینند.
خلاصه ماشینی:
پیامدهای اجتماعی و فرهنگی، کم آبی و خشکسالی زاینده رود، پایداری شهری، سرمایه ی اجتماعی، سرمایه ی سیاسی، سرمایه ی فرهنگی مقدمه و بیان مسأله : مجموعه زیست محیطی طبیعی از قبیل رودخانه ها و به طور کلی آب از دیرباز نقش مهمی در شکل گیری و بقای تمدن بشر ایفا کرده و حلقه ی پیوند انسان ها با محیط بوده است (ایرانی بهبهانی و همکاران ، ١٣٨٩)، اما امروزه حاشیه ی رودخانه های شهری تا حدود زیادی تحت تأثیر اعمال و کنش های انسانی قرار گرفته اند و نه تنها شکل و کالبد فیزیکی آن ها دچار تغییرات بسیاری شده ، بلکه در عملکرد و کارکرد این فضاها نیز تغییرات عمده ای صورت پذیرفته است (قاسم زاده ، ١٣٩١).
پیشینه ی تحقیق : ادبیات نظری و پژوهشی وسیعی در زمینه ی مسائل خشکسالی از جمله علل و اثرات زیست محیطی و اقتصادی خشکسالی و کم آبی در کشور وجود دارد، اما در معدودی از تحقیقات پیامدهای خشکسالی بر وضعیت اقتصادی – اجتماعی مردم بویژه قشر کشاورزان مورد مطالعه قرار گرفته است که عمدتا با رویکرد اثباتی و کمی گرا صورت گرفته و از نقطه نظر بیرونی 1 انجام شده اند، برای مثال علیپور و همکاران (١٣٩٢) در پژوهشی به بررسی اثرات خشکسالی بر وضعیت اقتصادی – اجتماعی گندمکاران شهرستان نهبندان پرداختند و در نهایت در زمینه ی اقتصادی، پنج عامل شامل افزایش هزینه های تولید، کاهش تولید گندم ، کاهش توان اقتصادی کشاورز، کاهش توان تولیدی آتی کشاورز و خروج از بخش کشاورزی و در زمینه ی اجتماعی ، پنج عامل افزایش آسیب های اجتماعی، کاهش سطح بهداشت و تغذیه ، اثرات روحی و روانی خشکسالی، بروز اختلافات اجتماعی و ایجاد فقر در جامعه را دسته بندی کردند.
(
, 
, 
)
