ارائه چارچوب ریخت‌‌شناسانه دیده‌‌بانی فرهنگی با کاربست مفاهیم آینده‌‌پژوهی مقاله

در جمهوری اسلامی ایران، بالندگی فرهنگ و مراقبت از آن مورد تاکید قرار دارد و در این عرصه آنچه مهم جلوه می‌نماید، کاربست مفاهیم آینده‌پژوهانه در فعالیت‌های دیده‌بانی فرهنگی است. چرا که دیده‌بانی فرهنگی متضمن «پویش نشانه‌های تحولات فرهنگی»، «شناسایی بهنگام موضوعات پیش‌برنده و بازدارنده فرهنگی»، «پایش و مسئله‌‌شناسی فرهنگی» و «پشتیبانی از آینده‌‌نگاری و سیاستگذاری فرهنگی» است؛ مفاهیمی که در فعالیت‌‌های موسوم به رصد فرهنگی در کشور، آنچنان که باید، مورد توجه قرار نگرفته‌‌اند. در پژوهش حاضر، با تبیین مولفه‌‌های کلیدی دیده‌‌بانی و همچنین مختصات فرهنگ در جمهوری اسلامی ایران، چارچوب ریخت‌‌شناسانه دیده‌‌بانی فرهنگی ارائه شده است تا بستری برای فعالیت‌‌های دیده‌‌بانی سازمان‌‌های فرهنگی فراهم آورد. پژوهش حاضر، روش ریخت‌‌شناسی که روشی کیفی است را به‌‌کار گرفته است؛ تحلیل ریخت‌‌شناسانه برای ساختاردهی موضوعات چندبعدی و غیرکمی کاربرد دارد و بر فضای پارامترها و وضعیت‌‌های آن‌‌ها- به جای تاکید بر روابط علی - تاکید دارد. مطابق روش مذکور، با کاوش ادبیات(متن‌‌کاوی) و تشکیل گروه خبره 5 نفره و گفتگوهای تخصصی، 15 پارامتر برای چارچوب ریخت‌‌شناسانه دیده‌‌بانی فرهنگی طراحی شده است و وضعیت‌‌های آن‌‌ها ذیل پارامترهای محتوا و کارکرد (سطوح فرهنگ، عناصر فرهنگ، بافتار پویش، ابعاد و مولفه‌‌های کلیدی، محصولات و خروجی‌‌ها و کارکرد پشتیبانی) و پارامترهای قالب (نوع انجام فعالیت، گام‌‌های اصلی، دامنه، رویکرد انجام، تناوب انجام، افق زمانی، منابع، روش کلی و کاربر) ارائه شده است. زمینه ریخت‌‌شناسانه دیده‌‌بانی فرهنگی به منظور انتخاب مسیرها برای انجام دیده‌‌بانی فرهنگی، گزینه‌‌هایی را بر اساس پارامترها و ارزش‌‌ها ارائه می‌‌کند. انتخاب این گزینه‌‌ها به اهداف مد نظر و نیازهای کاربران بستگی دارد.