ارائه مدلی برای معلم اثربخش و بررسی تناسب آن با استلزامات اسناد بالادستی نظام آموزش‌وپرورش ایران مقاله

هدف این پژوهش، شناسایی ابعاد و مؤلفه‌های معلم اثربخش در مطالعات قبلی، ارائة مدلی جامع بر اساس آن و همچنین بررسی وجوه اشتراکی و افتراقی مدل به‌دست‌آمده با اسناد بالادستی نظام آموزش‌وپرورش ایران است. روش پژوهش کیفی و از نوع تحلیل اسنادی است که با استفاده از روش استنتاج مبتنی بر تحلیل مفاهیم و مفهوم‌پردازی مجدد شکل‌گرفته است. جامعة آماری پژوهش، شامل کلیه متون نظری و پژوهشی داخلی و خارجی در دسترس، مراجع مرتبط و اسناد بالادستی نظام آموزش‌وپرورش کشور جمهوری اسلامی ایران است و با استفاده از روش نمونه‌گیری هدفمند 40 سند که به‌صورت خاص به حوزة معلم اثربخش، بررسی ابعاد، ویژگی‌ها و مؤلفه‌های معلم اثربخش پرداخته بودند، انتخاب گردیدند. ابزار گردآوری داده‌ها چک‌لیست بوده که روایی صوری، محتوایی آن مورد تائید 3 نفر از متخصصان دانشگاهی قرار گرفت و با روش آزمون مجدد، پایایی آن 91/ به دست آمد. عمده‌ترین یافته‌ها مبین شناسایی 6 بعد صلاحیت‌های حرفه‌ای (با 3 مؤلفه)، ویژگی‌های شخصیتی (با 9 مؤلفه)، مدیریت کلاس درس (با 5 مؤلفه)، مهارت‌های تدریس (با 10 مؤلفه)، نظارت و پایش (با 5 مؤلفه) و ارزشیابی (با 5 مؤلفه) است و بر این اساس، مدل معلم اثربخش طراحی گردید. در مقایسه مدل به‌دست‌آمده با اسناد بالادستی، 2 مؤلفه در بعد ویژگی‌های شخصیتی،2 مؤلفه در بعد مدیریت کلاس درس، 2 مؤلفه در بعد مهارت‌های تدریس، 3 مؤلفه در بعد ارزشیابی، 1 مؤلفه در بعد صلاحیت‌ها، 4 مؤلفه در بعد نظارت و پایش مشترک بوده، همچنین 5 مؤلفه مربوط به صلاحیت‌ها، ابعاد درس پژوهی با 2 مؤلفه و ساحت‌های تربیتی با 2 مؤلفه از جمله وجوه افتراقی بوده است.

عمده‌ترین یافته‌ها مبین شناسایی 6 بعد صلاحیت‌های حرفه‌ای (با 3 مؤلفه)، ویژگی‌های شخصیتی (با 9 مؤلفه)، مدیریت کلاس درس (با 5 مؤلفه)، مهارت‌های تدریس (با 10 مؤلفه)، نظارت و پایش (با 5 مؤلفه) و ارزشیابی (با 5 مؤلفه) است و بر این اساس، مدل معلم اثربخش طراحی گردید. از سوی دیگر اسناد بالادستی نظام آموزش‌وپرورش جمهوری اسلامی ایران به معلم اثربخش، از جمله سند تحول بنیادین آموزش‌وپرورش (Fundamental Change Document Of Education,2011)، سند برنامه درس ملی (National Curriculum Document,2011)، همچنین سند چشم‌انداز بیست‌ساله ایران (Twenty-YearOutlookDocument Of Iran,2004) که مدارس می‌بایست با ارائه آموزش باکیفیت باید به پرورش یادگیرندگانی در طراز سند چشم‌انداز بیست‌ساله و شایسته ایران اسلامی بپردازند؛ ماده 54 بند «ه» قانون برنامه چهارم توسعه (The Fourth Development Plan,2004) که به ارتقای توانایی و مهارت حرفه‌ای معلمان توجه نموده است؛ منطبق با بند 7 راهبردهای کلان 2 و بند 12 راهبردکلان 6، نقشه جامع علمی کشور (The ScientificComprehensiveMap Of The Country,2010) ارتقای کیفی معلمی باید مدنظر قرار گیرد؛ همسو با ردیف 1 بند الف ماده 19 قانون برنامه پنجم توسعه (The Fifth Development Plan,2010) باید به مؤلفه‌های آموزش مبتنی بر کسب شایستگی‌های پایه و تبیین نقش و جایگاه هر یک از عوامل مؤثر بر فرایند یاددهی-یادگیری بازتعریف گردد و بر اساس ردیف 7 بند الف ماده 19 همین قانون، می‌بایست افزایش کیفت فرایندها و بروندادها مورد بازبینی قرار گیرد. با بررسی‌های به‌عمل‌آمده در مطالعات قبلی 6 بعد صلاحیت‌های حرفه‌ای (با 3 مؤلفه)، ویژگی‌های شخصیتی (با 9 مؤلفه)، مدیریت کلاس درس (با 5 مؤلفه)، مهارت‌های تدریس (با 10 مؤلفه)، نظارت و پایش (با 5 مؤلفه) و ارزشیابی (با 5 مؤلفه) استخراج گردیدند که بر این اساس مدل معلم اثربخش ارائه و پیشنهاد شد.