چکیده:
از زمانی که برای اولین بار، یعنی در تدوین نخستین آیین دادرسی دیوان دائمی دادگستری بین المللی (PCIJ) در سال 1922، شرایط ونحوهی ارائه دعوای متقابل گنجانده شد تاکنون مقررات مربوط به دعوای متقابل به کرات مورد تجدید نظر قرار گرفته است. رویهی قضایی نیز تا حد زیادی توانسته با کشف خلاءهای موجود در زمینهی دعوای متقابل، این مفهوم را دچار دگرگونی و تحول سازد. طبق آخرین نسخه از آیین دادرسی دیوان بین المللی دادگستری(ICJ)، پذیرش دعوی متقابل منوط به دو شرط است؛ یکی شرط صلاحیت دیوان و دیگری شرط ارتباط دعوای متقابل با موضوع دعوای اصلی.بررسی تحولات پدیدآمده در این زمینه در پرتو مقررات آیین دادرسی و رویه دیوان موضوع این مقاله است. با عنایت به آخرین تغییرات آیین دادرسی دیوان و با توجه به رویهی قضایی میتوان گفت دعوای متقابل درعین ارتباط موضوعی با دعوای اصلی، خود دعوایی مستقل است که به خوانده این حق و فرصت را میدهد که نه تنها بتواند دعوای اصلی خواهان را رد کند، بلکه دعوای جدیدی را نیز مطرح نماید.
خلاصه ماشینی:
تحولات دعوای متقابل در آیین و رویه ی دیوان بین المللی دادگستری 1 مصطفی فضائلی 2 محمدعلی یارمحمدی تاریخ دریافت : ١٣٩٤/٠٢/١٩ تاریخ پذیرش :١٣٩٥/٠٣/٠٤ چکیده از زمانی که برای اولین بار، یعنی در تدوین نخستین آیین دادرسی دیوان دائمی دادگسـتری بین المللی (PCIJ) در سال ١٩٢٢، شرایط ونحوه ی ارائه دعوای متقابـل گنجانـده شـد تـاکنون مقررات مربوط به دعوای متقابل به کرات مورد تجدید نظر قرار گرفته اسـت .
با عنایت به آخـرین تغییرات آیین دادرسی دیوان و با توجه به رویه ی قضایی میتوان گفت دعوای متقابـل درعـین ارتباط موضوعی با دعوای اصلی، خود دعوایی مستقل است که به خوانده این حق و فرصت را میدهد که نه تنها بتواند دعوای اصلی خواهان را رد کند، بلکه دعوای جدیـدی را نیـز مطـرح نماید.
بنابراین ، رویه ی قضـایی حاوی دعوای متقابل در آغازین سال های عمر دیوان خصوصا قضیه کارخانه کرزوف و رویه ی قضایی پس از آن ، نقش قابل ملاحظه ای در تحولات و تکامل مربـوط بـه دعـوای متقابـل ایفـا کرده است .
2. The records of the proceeding in this Preliminary session are published in permanent court of international justice, Acts and documents concerning the organization of the court,No. 2,preparation of the rules of court,PCIJ,ser.
باری، در این قضیه بود که دیوان اشاره ای هر چند مختصر و گذرا، به شرط ارتباط دعـوای متقابل با دعوای اصلی میکند و همین اشاره کافی بود تا در آیین دادرسـی بعـدی دیـوان ایـن شرط نیز منظور گردد.