چکیده:
دُرّه نادره تألیف میرزا محمدمهدی استرآبادی که به تاریخ ایران از آغاز روی کار آمدن نادرشاه افشار تا کشته شدن او میپردازد، دشوارترین و متکلفانهترین نثر فارسی است. تاریخنگاری برای نویسنده بهانهای است برای هنرنمایی و آفرینش اثر ادبی. خارج از اینکه بخواهیم درجه مقبولیت کتاب را در بین مخاطبانش ارزیابی کنیم، مهارت و خلاقیت نویسنده در آفرینش ادبیت متن، قابل ستایش و کمنظیر است. وجهۀ اصلی کتاب، آرایشهای لفظی است که سهم آیات قرآن در این میان بسیار زیاد و از بسامد بالایی برخوردار است. این پژوهش با هدف بررسی جنبه های زیبایی آیات قرآن در دُرّه نادره این سؤالات را پاسخ میدهد: آیات قرآن در زیبایی ادبی دُرّه نادره چه سهم و نقشی دارد؟ جلوه های این زیبایی چگونه در دُرّه نادره بروز یافته است؟ نویسنده در این زمینه چه اهدافی داشته است؟ و ... روش تحقیق تحلیل محتوایی است که پس از استخراج آیات به کار رفته در متن، طبقهبندی و آمارگیری آنها، تحلیل و بررسی انجام شد. مواردی که بیشترین سهم را در زیبایی متن این کتاب داشتند و جزء ویژگی سبکی نویسنده محسوب میشود در این پژوهش ذکر شده است. حاصل کار در هفت محور اصلی تحت عنوان 1- براعت استهلال 2- تشبیه 3- نقشهای دستوری 4- تمثیل 5- وصف 6- استشهاد و استناد 7- جمله معترضه ذکر شده است.<br />
خلاصه ماشینی:
١ـ ١ـ محتوای کتاب نیمی از صفحات این کتاب حاشیه و تفسیر کلمات متن به شمار میرود و نویسنده بیست برابر بیشتر از آنچه درخور گفتن بوده ، لفظ و کلام به جای تاریخ به خوردِ خواننده داده و بیش از این که نشان دهنده چهره تاریخی نادرشاه و بازگوکننده کشاکش های نظامی و سیاسی او باشد، زمینه ای برای بررسی جنبه های زیباییشناسی آیات قرآن در دُرّه نادره ٥٣ خودنماییها و تردستیهای ادبی خود فراهم آورده است .
٥٦ فصلنامه علمی ـ پژوهشی پژوهش های ادبی ـ قرآنی (دانشگاه اراک) سال ششم / شمارٔە سوم / پاییز ١٣٩٧ ٤ـ ١ـ شیوه های به کارگیری آیات قرآن در دره نادره باتوجه به توضیحاتی که در بالا ذکر شد انواع شیوه های اثرپذیری از قرآن را در دُرّه نادره میتوان مشخص کرد و برای آن مثال هایی ذکر کرد و از آنجایی که هدف اصلی این مقاله جنبه های زیباییشناسی آیات قرآن در دره نادره میباشد به طور مختصر و با یک نگاه کلی باید گفت که میرزا مهدیخان استرآبادی به دو روش از آیات قرآن در کتاب خود استفاده کرده است : ٤-١-١- تضمین و استفاده مستقیم از آیات قرآن در این روش نویسنده دقیقاً تمام آیه یا قسمتی از آن در نوشته خود میآورد و با کمترین تأمل مشخص میشود که این قسمت متن از قرآن گرفته است که این روش بسامد بالایی دارد و قسمت اعظم آیات قرآن به این روش در دره نادره به کار رفته است .