چکیده:
با وجود آن که پیرامون خطبۀ غدیر و مرد تکرارناپذیرِ تاریخ، حضرت علی(ع)، تاکنون کتابهای گرانسنگ و مقالات فراوانی به نگارش درآمده است، اما هنوز هزاران راز کشف نشده وجود دارد. سخنانی که در خطبۀ غدیر در شأن و منزلت حضرت علی(ع) توسّط پیامبر اسلام(ص) بیان شده، زمینۀ مساعدی را برای شاعران عارف فراهم آوردهاست، تا بتوانند بسیاری از مفاهیمِ عرفانیِ مندرج در این حدیث را، سرلوحۀ مباحث عرفانی خود قراردهند. مولانا جلالالدّین محمّد بلخی از شاعران سرآمد در این زمینه است که توانسته است با قالب ریزى ادبى غدیر، مبانى اعتقادى آن را بیان کند و در نشر و تداوم پیام غدیر سهم بزرگی داشته باشد. از آن جا که این خطابه سرشار از عرفان و معرفت است، این مقاله به چند جلوۀ عرفانی شاخص (ولایت، انسان کامل، علم شهودی و اتّحاد جان های اولیا) در کلام مولانا پرداخته است. تجلّی ولایت در آثار مولانا یکی از صدها و هزاران جلوۀ پرجاذبه از خطبۀ غدیر است. مولوی از مریدان و دلدادگانِ امام علی علیه السّلام، و به فضائل و مناقب آن حضرت به خوبی واقف است و آن حضرت را نور الهی، مظهر ولایت الهی، دانای علوم غیبی، سرمنشأ خوبی ها و مزیّن به صفات حمیده، نمونۀ اعلای انسان کامل، صاحب مکاشفات و مشاهدات عرفانی و پیشوای سالکان طریقت معرّفی کرده است.
Although a lot of valuable books and essays have been written about Ghadir speech and the unique man of history, Imam Ali; there are thousands secrets which have not been discovered yet. The words told by Prophet Mohammad in Ghadir speech about the Imam Ali's merits allows gnostic poets to use the plenty of gnostic concepts expressed in this speech as a model in their own gnostic issues. Maulana Jalaleddin Mohammad Balkhi is one of prominent poets in this domain who could state belief-related bases of Ghadir through its literal modeling and make a contribution to revive the message of Ghadir. Since this speech is full of Gnosticism and knowledge, this article is an attempt to investigate some important gnostic manifestations (guardianship, ideal human, intuition, unity of guardian's souls) in poems of Maulana. The manifestation of guardianship in Maulana's works is one of thousands attractive manifestations in Ghadir speech. Molavi, as a devotee of Imam Ali, is aware of his virtues and has introduced Imam Ali as divine light, origin of divine guardianship, intuition master, source of goodness, ideal human prototype who has experienced intuitive observations, and pioneer of disciples.
خلاصه ماشینی:
» (انصاری، پیشین: 41) 3-2- علی (ع) نمونۀ اعلای انسان کامل جملههایی که در خطبۀ غدیر در شأن و منزلت حضرت علی(ع) توسط پیامبر اسلام (ص) بیان شده زمینۀ مساعدی را برای شاعران عارف فراهم آورده، تا بتوانند بسیاری از مفاهیم عرفانی مندرج در این حدیث را در جای جای آثار خود تبیین نمایند و از حضرت علی (ع) به عنوان نمونۀ اعلای انسان کامل سرمنشأ خیر و خوبیها، فضایل و صفات حمیده، بندۀ خاص خداوند و پیشوای سالکان طریق یاد کنند و با ارایۀ الگویی عملی از ایشان، دریچهای از عالم معنا را به روی خاکیان و دلداگان کوی دوست بگشایند.
نور حق ظاهـر بود اندر ولی نیک بین باشی، اگر اهل دلی کار پاکان را قیاس از خود مگیر گرچه ماند در نوشتن شیر شیر جمله عالم زین سبب گمراه شد کم کسی ز ابدال حق آگاه شد همســری با انبیــا برداشتند اولیـا را همچو خود پنــداشتند گفته اینک ما بشر ایشان بشر ما و ایشان بستۀ خوابیم و خور این ندانستــد ایشـان از عمی هست فرقی در میان، بیمنتهـا (مولانا، پیشین: 267-263: 1) و در دیوان شمس چنین میگوید: چونتوپایسنگداری،گوپرازخلخالباش گوش کر را سود نبود از هزاران گوشوار گرعصاراتوبدزدیازکفموسی،چه سود؟ بازوی حیــدر بباید، تا براند ذوالفقــار (مولانا، 1386: ج 1، غزل1078، ص 468) تأمل در زندگی حضرت علی(ع) و اوصافی که پیامبر اکرم (ص) در خطابۀ غدیر برای آن بزرگوار مطرح کردهاند، نشان میدهد که حضرت علی(ع) نمونه بارز اسلام و تسلیم در برابر امر خداوند است و اوصاف متضاد ایشان، نیز از بندگی و تسلیم بیچون و چرای او در مقابل خداوند نشأت میگیرد.