چکیده:
حقوق فرهنگی توسعهنایافتهترین حقهای بشری از نظر محتوای هنجاری، دامنه اجرا و قابلیت اجرای قانونی هستند. در این زمینه، حق اقلیتها و اشخاص متعلق به آنها بر مشارکت در زندگی فرهنگی خویش با شدت بیشتری نادیده گرفته شده است. کمیته حقوق اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی در 21 دسامبر 2009، تفسیر عام شماره 21 خود در رابطه با مشارکت در زندگی فرهنگی را صادر کرد که میتواند نقطه عطفی در حمایت از فرهنگ و حقوق فرهنگی اقلیتها به شمار آید. کمیته در این تفسیر، از رهگذر ارائه تعریفی واضح از محتوا و دامنه، ذینفعان و ماهیت حق و گستره تعهداتی که اجرای حق مذکور بر دولتهای عضو بار میکند، توانست نقاط مبهم بند (الف)1 ماده 15 میثاق را روشن سازد و به آن معنایی شفافتر از پیش دهد و به حق بهرهمندی اقلیتها و اعضای آنها از گسترهای از حقوق فرهنگی که در پیوند یا ناشی از حق مشارکت در زندگی فرهنگی هستند، مفهومی نوین بخشد؛ به نحوی که میتوان آن را مبنای بالقوهای برای حمایت، حراست و ارتقای فرهنگ و در نتیجه حقوق فرهنگی اقلیتها دانست. در این نوشتار سعی شده است تا دستاوردهای تفسیر عام شماره 21 کمیته مزبور در خصوص حمایت از فرهنگ و حقوق فرهنگی اقلیتها بررسی شود.
خلاصه ماشینی:
کمیته در این تفسیر، از خلال اتخاذ رویکردی چندفرهنگی و دمیدن روحی نو در معنای فرهنگ، تعیین ذینفعان و ماهیت حق مشارکت در زندگی فرهنگی، تبیین تعهدات دولتهای عضو در قبال اجرای حق مربوطه و شناسایی گوناگونیهای فرهنگی جوامع، نقاط مبهم بند (الف)1 ماده 15 میثاق را روشن ساخته و به این حق، معنایی دستکم شفافتر از پیش داده و به طور خاص حق بهرهمندی اقلیتها و اعضای آنها از گسترهای از حقوق فرهنگی که در پیوند یا ناشی از حق مشارکت در زندگی فرهنگی هستند را مفهومی نوین بخشیده است؛ به نحوی که میتوان آن را مبنای بالقوهای برای حمایت، حراست و ارتقای فرهنگ اقلیتها و در نتیجه حقوق فرهنگی این گروهها دانست.
افزون بر این، ماده 27 میثاق بینالمللی حقوق مدنی و سیاسی (1966)، بهعنوان یکی از اسناد مهم منشور بینالمللی حقوق بشر که مهمترین مقرره الزامآور بینالمللی در خصوص حمایت از حقوق فرهنگی اقلیتها است، اینگونه به این امر اشاره میکند: «در کشورهایی که اقلیتهای قومی، مذهبی و زبانی وجود دارند، حق اشخاص متعلق به چنین اقلیتهایی در بهرهمندی از فرهنگ خود، اظهار و عمل به مذهب یا بکارگیری زبان خویش، در اجتماع با دیگر اعضای گروه، نبایستی مورد انکار قرار گیرد» (ICCPR, 1966: art.
با این واژهپردازی، آشکار است که کمیته حقوق اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی، حق گروههای اقلیت و اشخاص متعلق به آنها مبنی بر مشارکت در زندگی فرهنگی مختص به خویش و نه تنها جامعه ملی را به رسمیت شناخته و با تعیین خود اقلیتها به عنوان یکی از صاحبان حق در ماده 15 (1)(الف) میثاق و اشاره به حق این گروهها بر بهرهمندی از عناصر اصلی تشکیلدهنده هویت مستقل فرهنگی خود (زبان، مذهب، سنتها، عرفها و...