چکیده:
معناداری زبان دین یکی از مسائل مهم فلسفه دین است که با طرح دیدگاه بازی های زبانی در اوایل قرن بیستم وارد مرحله ی نوینی شد. دیدگاه افعال گفتاریِ آستین، با تکیه بر دیدگاه ویتگنشتاین متأخر و با نگاه کارکردگرایانه، ماهیت زبان را ، فعل و کنش می داند و معنا را از رهگذر متن و بستر قابل فهم می داند. این صورتبندی از نظریه معنا، راه را برای معناداری غنی تر زبان دینی هموار می سازد. جیمز مک کلندان با بهره از این دیدگاه، معنا داری زبان دینی را دارای مؤلفه های عرفی، عاطفی و توصیفی معرفی کرده و هرکدام از آن ها را از شروط اصلی معناداری زبان می داند و با طرح این نظرگاه اهمیت وجوه و جوانب مختلف یک گفتار دینی را حفظ می کند. در این نوشتار با بررسی دیدگاه افعال گفتاری و نظریه ی مک کلندان، موفقیت این دیدگاه در زبان دینی را مورد ارزیابی قرار داده ایم.
خلاصه ماشینی:
هر جمله که فعل گفتاری باشد، نیرو و بار خاصی دارد (۲، صص: ۱۳۲-۱۳۴) که متعلق قصد گوینده است و گوینده الفاظ معنادار را در آن موقعیت خاص، برای اظهار آن مقصود بیان کرده است؛ بهعبارتدیگر، ما صرفا سخن (بهمعنای پراکندهکردن کلمات) نمیگوییم، بلکه در حین بیان چیزی، کنشی را نیز انجام میدهیم.
بهطور مثال، وقتی کسی میگوید: «من قول میدهم که فردا بیایم»، تنها در بافت و عرف خاصی که نهاد قول و عهد وجود داشته باشد، التزام و تعهد به یک تکلیف بهحساب میآید، اما اگر عرف، گفتن این جمله را التزام به یک تکلیف اعتبار نکرده باشد، فعل گفتاری مذکور تحقق نخواهد یافت (همان، صص: ۵۹-۶۰)؛ بهعبارتدیگر، همانطور که در یک بازی فوتبال مجموعهقواعدی وجود دارد که حرکت چند فرد با یک توپ را بازی فوتبال میکند، به این معنا که اگر این قواعد در بازی فوتبال وجود نداشته باشد، ردشدن توپ از خط دروازه یا دویدن به دنبال یک توپ، کاملا بیمعنا خواهد بود، در زبان هم قواعد قوامبخش همین نقش را دارند.
ولترستوف۲۵ این نظریه را برای تبیین سخن گفتن خدا۲۶ (۳۳، صص: ۲ـ ۵۷) استفاده میکند و تلاش دارد با بهکاربردن نظریهی تفسیر معنای متن ریکور۲۷ که خود از افعال گفتاری متأثر است، گفتار الهی را تفسیری معنادار کند (همان، ص: ۱۵۲).
مککلندان بیان میکند که اگر گفته میشود که خدا مهربان است، این گزاره هنگامی معنادار است که خدایی وجود داشته باشد.
, (1980), "Speech Acts and God Talk", in International Journal for Philosophy of Religion, Vol. 11, No. 3.