چکیده:
اهمیت آب بهعنوان مایهی حیات و شرط لازم در شکلگیری و بقای اجتماعات روستایی در شرایط اقلیمی و جغرافیایی ایران و نیز بهعنوان محرک اصلی و محور توسعهی کشاورزی، لزوم مدیریت مصرف شایسته و کارآمد آن را ضروریتر میسازد. از اینرو، حضور مسئولانه و فعال بهرهبرداران در مدیریت سامانههای آبیاری بر مبنای اصول و مبانی رهیافت مدیریت مشارکتمدار میتواند سهم بهسزایی در مدیریت پایدار منابع آبی کشور داشته باشد. هدف اصلی مطالعه حاضر، شناسایی عوامل مؤثر بر مشارکت روستاییان در مدیریت و بهرهبرداری از شبکهی آبیاری و زهکشی دشت لیشتر شهرستان گچساران است. جامعهی آماری این پژوهش شامل 417 نفر از بهرهبرداران و روستاییان تحت پوشش شبکه بوده است که از این میان، تعداد 163 نفر با استفاده از جدول کرجسی و مورگان به روش نمونهگیری تصادفی طبقهبندی شده بهعنوان نمونهی آماری انتخاب شدند.ابزار اصلی مورد استفاده جهت گردآوری دادهها، پرسشنامهای ساختارمند بوده است که روایی آن بوسیلهی اساتید گروه توسعهی روستایی دانشگاه یاسوج و کارشناسان مربوطه مورد تأیید قرار گرفت و پایایی آن با استفاده از ضریب آلفای کرونباخ از 633/0 تا 923/0 برآورد شد. یافتهها نشان داد که متغیرهای سرمایهی اجتماعی، نگرش نسبت به اثربخشی مشارکت، عوامل اجتماعی- فرهنگی، عوامل ساختاری، تجربهی کشاورزی، سابقهی مشارکت کشاورزان در طرحهای مشارکتی، رابطهی مثبت و معنیداری با مشارکت در مدیریت و بهرهبرداری از شبکهی آبیاری داشته است. در مقابل، رابطهی عوامل اقتصادی، نگرش نسبت به نهادهای مربوطه، عوامل فنی، مدت اقامت در روستا، سطح تحصیلات، مساحت و تعداد قطعات اراضی زراعی و اراضی تحت پوشش شبکه، با مشارکت کشاورزان معنیدار نبوده است. فزون بر آن، نتایج حاصل از رگرسیون خطی چندگانه حاکی از آن است که متغیرهای عوامل ساختاری و تجربهی کشاورزی، حدود 44 درصد از تغییرات متغیر میزان مشارکت در شبکهی آبیاری و زهکشی را تبیین میکنند