چکیده:
در پژوهش توصیفی - تحلیلی پیش رو، پژوهشگران در چارچوب اصول و روشهای نظریۀ واجشناسی بهینگی به فرایند کوتاهشدگی واکه در گویش کُردی میانی پرداختهاند. بررسی دادهها بیانگر آن است که گویشوران کُردی میانی این فرایند را، در پیوند با غلتسازی، درواقع بهمنزلة راهکاری برای رفع التقای دو واکه بهکار میبرند. به این صورت که واکههای کشیدۀ پایان واژه که دارای دو جایگاه زمانمند و دومورایی هستند، هنگامیکه پیش از پسوندهایی قرار گیرند که با یک واکه شروع شدهاند، کوتاه میشوند و یک مورایشان آزاد میگردد و در فرایند غلتسازی، به یک غلت تعلّق میگیرد که جایگاه آغازۀ هجای بعدی را پر میکند؛ بنابراین، فرایند یادشده با هدف حفظ جایگاههای زمانمند صورت میگیرد. این امر میتواند به این معنی باشد که در کُردی سورانی، همخوانهای آغازۀ هجا مورایی هستند؛ همچنین، پس از تعیین محدودیتهای دخیل در صورتگرفتن این فرایند و مشخّصنمودن سلسلهمراتب آنها، تحلیل بهینگی دادهها نشان داد که در کُردی میانی، فرایند غلتسازی ازطریق کوتاهشدگی واکههای کشیده، نسبت به فرایندهای دیگری که بهطور معمول برای رفع التقای واکهها در پیش گرفته میشود مانند درج غلت، حذف یکی از واکهها، ادغام دو واکه، مرکّبسازی واکهای و... هزینۀ کمتری دربر دارد.
خلاصه ماشینی:
به ایـن صـورت کـه واکـه هـای کشـیدٔە پایـان واژه کـه دارای دو جایگـاه زمان مند و دومورایی هستند، هنگامیکه پیش از پسوندهایی قرار گیرند که با یک واکه شروع شده اند، کوتاه مـیشـوند و یـک مورایشـان آزاد میگردد و در فرایند غلت سازی، به یک غلت تعلّق میگیرد که جایگاه آغازٔە هجای بعـدی را پـر مـیکنـد؛ بنـابراین ، فراینـد یادشده با هدف حفظ جایگاه های زمان مند صورت میگیـرد.
ایـن امـر مـیتوانـد بـه ایـن معنـی باشـد کـه در کُـردی سـورانی ، همخوان های آغازٔە هجـا مـورایی هسـتند؛ همچنـین ، پـس از تعیـین محـدودیت هـای دخیـل در صـورت گـرفتن ایـن فراینـد و مشخّص نمودن سلسله مراتب آن ها، تحلیل بهینگی داده ها نشان داد که در کُردی میانی، فرایند غلـت سـازی ازطریـق کوتـاه شـدگی واکه های کشیده ، نسبت به فرایندهای دیگری که به طور معمول برای رفع التقای واکه ها در پیش گرفته میشود ماننـد درج غلـت ، حذف یکی از واکه ها، ادغام دو واکه ، مرکّب سازی واکه ای و...
R. Kager همچنین ، همان گونه که پیش تر اشاره شد، در کردی سـورانی، یکـی از راه هـای رفـع التقـای دو مصوّت ، غلت سازی است به این صورت که واکۀ اوّل که واکۀ کشیده است ، هنگامی که قبل از واکۀ دیگری قرار گیرد، یکی از دو مورای آن به یک غلت تبدیل میشود که نقض محدودیت های پایایی (IDENT)μ را در پی دارد و دال بر حفظ میزان کشش عناصر آوایی است .