چکیده:
زبانها از سه سازوکار برای بازنمایی نقشهای دستوری استفاده میکنند که عبارتاند از ترتیب سازهها، حالتنمایی و مطابقه. در پژوهش حاضر نظام مطابقه و عوامل مؤثّر بر آن در کردی ایلامی بررسی شده است. برای انجام این کار، از روش توصیفی، مصاحبه و ضبط صدای گویشوران بومی بهمنظور استخراج دادههای لازم استفاده شده است. عوامل مؤثّر بر مطابقه که گیون (2004) آنها را بیان کرده است و همچنین روش کار دبیرمقدم (1392) بهعنوان دو منبع مهم مورد استناد قرار گرفتهاند. نتایج پژوهش حاضر نشان داد که در کردی ایلامی از نظام مطابقة فاعل مفعولی برای بازنمایی روابط دستوری فاعل و مفعول استفاده میشود؛ همچنین مشخّص شد که نظام مطابقه در کردی ایلامی گذرایی محور و زمانمحور نیست. دستاورد دیگر این است که در کردی ایلامی، مطابقه ابزار مهمّی برای بازنمایی فاعل دستوری است ولی کاربرد مطابقه برای بازنمایی مفعول هم اختیاری است و هم متأثّر از چندین عامل. ازجمله عوامل مؤثّر بر مطابقة پیبستهای مفعولی با مفعول میتوان به عوامل معرفگی - نکرگی، ارجاعی - غیر ارجاعیبودن، مبتدایی - غیر مبتداییبودن، انضمامی - غیر انضمامیبودن اشاره کرد؛ در حالیکه این عوامل در مطابقة مفعولی در کردی ایلامی تأثیرگذار هستند، امّا در صورتبندی فاعل مؤثّر نیستند. سرانجام اینکه در کردی ایلامی، نمود جملات و نقشهای معنایی در نحوه مطابقه وندها و پیبستهای نشانه مطابقه، عوامل تأثیرگذاری نیستند.
خلاصه ماشینی:
افزون بر دو عامل زمان و گـذرایی کـه دبیرمقـدم (١٣٩٢) مـورد بررسـی 25 قرار داده است ، سایر عوامل مورد بررسـی در نحـؤە مطابقـه در کـردی ایلامـی عبـارت انـد از جهـت ، معرفگی / نکرگی ، نقش های معنایی فاعل و مفعول ، مبتـداییبـودن ٢٦ فاعـل و مفعـول ، ارجـاعی بـودن 27 نقش های دستوری ، انضمام ٢٨ و نمود٢٩؛ به عبارت دیگر، هدف اصلی پژوهش حاضـر بررسـی وضـعیت مطابقه (فاعلی و مفعولی ) در کردی ایلامی و همچنین بررسی تأثیر عوامل بـالا بـر روی نظـام مطابقـه در این زبان است .
همچنان که در تعریف فاعل گفته شد که آن گروه اسمی که در انطباق با پسـوندهـای مّ تصـل فـاعلی است ؛ در مورد مفعول نیز میتوان گفت که آن گروه اسـمی کـه بـه وسـیلۀ واژه بسـت ضـمیری مفعـولی مورداشاره قرار میگیرد مفعول است ؛ بر این اساس میتوان نتیجـه گرفـت کـه در کـردی ایلامـی بـرای بازنمایی نقش های دستوری فاعل و مفعول از مطابقه بهره گرفته میشود و دیگر اینکه کردی ایلامـی هـم دارای نظام مطابقۀ فاعلی است و هم مفعولی.
٢-٥- مطابقه و نقش های معنایی در برخی زبان ها فارغ از گذرایی فعل ، نقش های دستوری متأّثر از نقش معنایی است ؛ بنـابراین ، بسـته بـه اینکه فاعل عامل باشد یا تجربه گر٣٨، این عامل منجر به صورت بندیهـای صـرفی متفـاوتی مـیشـود و گاهی نیز بر روی نظام مطابقه تأثیرگذار است (گیون ، ٢٠٠٤)؛ امّا در کـردی ایلامـی، فاعـل فـارغ از هـر نقش معنایی مبنای مطابقۀ فعلی است و نشانۀ مطابقۀ فعلی ازلحاظ شخص و شمار با آن منطبق است : 39 ٢-٥-١- فاعل عامل 21) æli ketaw-æ de-xwæn-i ali book-Def progr-ead-3 Sl علی کتاب را میخواند.