چکیده:
خانواده بهعنوان محبوبترین نهاد در نزد خداوند، در مکتب اسلام و قوانین موضوعه به رسمیت شناخته شده است و برای آن نظام عالی ترسیم شده است. ازآنجاییکه این نهاد در جامعه نقش حیاتی و تاثیرگذار از خود برجای میگذارد، تفسیر قوانین آنهم نیاز به دقت فراوانی دارد. از اینرو، علاوه بر رعایت شروط مربوط به تفسیر، همچنین نیز توجه به عرف معتبر، نکته دیگری که حائز اهمیت است، در نظر گرفتن اصول و قواعد حاکم خانواده است. این اصول معیار تمیز عرف معتبر از عرف نامعتبر و گاهی پدیدآورنده عرف است. تقریبا در سیستم حقوقی هر کشوری توجه به عرف ضروری است، چرا که عرف معقول و پسندیده از توقف و عقب ماندن حقوق جلوگیری میکند و آن را همواره با نیازهای مردم هماهنگ نگاه میدارد. با این دیدگاه خوب، نظام حقوقی ایران نیز به تبعیت از فقه امامیه، عرف نقش ویژهای در تفسیر قوانین بهویژه در حوزه خانواده دارد. با ایجاد عقد نکاح صحیح، حقوق و تکالیفی بین زن و شوهر ایجاد میشود که رعایت آن در ثبات و استحکام نظام خانواده تاثیر اساسی دارد. بخشی از این حقوق و تکالیف مربوط به امور مالی و بخشی دیگر به امور غیرمالی و حمایتهای امنیتی و حیثیتی مربوط میشود.
خلاصه ماشینی:
قانونگذار نیز باید قوانینی وضع و به مورد اجرا گذارد که در جهت حمایت واقعی از حقوق خانواده باشد؛ به عبارت دیگر فراتر از حقوق زن و شوهر بهعنوان ارکان اساسی تشکیل دهنده خانواده، باید برای مفهوم خانواده و در جهت حفاظت از این عنصر حیاتی اجتماع، مقرراتی تصویب شد که مربوط به نظم عمومی جامعه تلقی شده و حتی در مواردی حفظ و رعایت حقوق و مصالح آن بر رعایت حقوق زوجین ارجیحت و اولویت داشته باشد.
عرف در تفسیر قوانین مدنی خانواده با مراجعه به جلد دوم قانون مدنی و در کتاب نکاح و طلاق، در برخی از مواد قانونی به صراحت به عرف ارجاع شده است و در برخی منابع دیگر عرف بهعنوان مفسر قانون مورد توجه قرار گرفته است.
بنابراین، به نظر می رسد، قانونگذار، با مراجعه به منابع فقه و کنکاش در نظریات مختلف فقهی، حکمی را که صحیحتر و مناسبتر به حال جامعه تشخیص دهد، بطور روشن و منجز در قالب ماده قانونی بیاورند و از این طریق با عرف های نادرست رایج جامعه مقابله کنند دیگر اینکه از آنجا که عرف، بستر وضع و اجرای قانون است و ارتباط عرف با فرهنگ جامعه، ناگسستنی است، علاوه بر قانونگذار، نهادهای فرهنگی جامعه میتوانند با فرهنگسازی صحیح متناسب با اصول مورد نظر اسلام در زمینه خانواده، بسیار مؤثرتر از اعمال قانون و ضمانت های اجرایی حقوقی و کیفری آن اقدام کنند.