چکیده:
وقایع عصر مشروطه تمامی جنبه های زندگی اجتماعی از جمله ادبیات را تحت تاثیر قرار داده بود، شاعران این دوره در نقش مصلحان اجتماعی ظاهر شدند و محتوای شعرشان را در خدمت بسط اندیشه های جدید به ویژه هویت ملی و ملی گرایی قرار دادند که در نتیجه شعر از حالت ذهنیـت گرایـی بیـرون آمـد و حالت عینیت گرا و رئالیستی یافت . در این مقاله بـه شـیوه توصـیفی ـ تحلیلـی عناصر و مولفه های هویت ملی در شعر شاعران برجسـته ی عصـر مشـروطه ایران بررسی شده است و چهار مولفه مهم هویت ملی : یعنـی زبـان ، تـاریخ و فرهنگ ، سرزمین و دین در شعر این شاعران مقایسه شده است . در نهایت این نتیجه به دست آمد که از میان مولفه های هویت ملی در شـعر شـاعران عصـر مشروطه ، مولفه ی توجه به سرزمین و وطن بیشترین و مولفه ی زبان ، کم ترین است ؛ اما دین اسلام نیز به دلیل حضور تاریخی و مبارزه با استعمار در میان شاعران عصر مشروطه به عنوان یکی از عناصر هویت ملی مورد توجـه قـرار گرفته اسـت . از ایـن روی هویـت ملـی و ناسیونالیسـم ایرانـی بـرخلاف نـوع اروپایی نه تنها ضد دین نبوده ، بلکه رنگ دینی هم داشته است .
خلاصه ماشینی:
در نهایت این نتیجه به دست آمد که از میان مؤلفه های هویت ملی در شـعر شـاعران عصـر مشروطه ، مؤلفه ی توجه به سرزمین و وطن بیشترین و مؤلفه ی زبان ، کم ترین است ؛ اما دین اسلام نیز به دلیل حضور تاریخی و مبارزه با استعمار در میان شاعران عصر مشروطه به عنوان یکی از عناصر هویت ملی مورد توجـه قـرار گرفته اسـت .
هم چنین در این مقالـه بـا استفاده از همین روش ، ضمن مطالعه ی دیوان های شعری شاعران برجسته ی عصر مشروطه (ملک الشعراءبهار، میرزاده عشقی ، فرخی یزدی ، عارف قزوینی ، سیداشرف الدین حسینی و ابوالقاسم لاهوتی ) که حدود پانزده هزار بیت می شود، بازتاب چهار مؤلفـه ی هویـت ملی (سرزمین ، تاریخ و فرهنگ ، زبان و دین ) در این اشعار تحلیل و بررسی شده است .
او در این باره می گوید: در مجالس گشته «بونـژور موسیو» جـای سـلام لفظ «مرسی» جای «احسن » گشته جاری در کلام (حسینی ، ١٣٥٩: ٦٧٣) اگر دیوان های مشهور شعر مشروطه مانند دیوان عـارف قزوینـی ، میـرزاده عشـقی ، نسیم شمال و بهار مورد بررسی قرار گیرد، می توان به این حقیقت پی برد کـه در مـورد زبان فارسی به عنوان یکی از عناصر اصلی هویت ملی ایرانی و یکی از عوامل وحدت و همبستگی مردم ایران بحث چندانی به میان نیامده است ؛ ولی یکی از موضوعات مرتبط در این زمینه ، بحث تغییر خط و الفبا بود که از طرف آخوندزاده مطـرح شـد و کسـانی مانند میرزا ملکم خان ، حسن رشـدیه ، میرزاآقاخـان کرمـانی ، زیـن العابـدین مراغـه ای و طالبوف از آن حمایت کردند.