چکیده:
ترجمه در همه ادوار تاریخی نقش مهمی در انتقال دیدگاه های سیاسی، اجتماعی و فرهنگی بین جوامع داشته است. ایران عصر قاجار نیز از این قاعده مستثنی نیست. با توجه به گسترش ارتباطات ایران و اروپا و نفوذ موج های مدرنیته از غرب و همچنین کشورگشایی ها و زیاده طلبی های قدرت های جهان در این دوره، جنبش ترجمه در جهت جلوگیری از عقب ماندگی کشور و دست یابی به پیشرفت های غرب شروع شد. روند ترجمه ابتدا با ترجمه آثار نظامی و با هدف تقویت ساختار ارتش شروع شد و به تدریج به آثاری با موضوعات متفاوت کشیده شد که باعث ورود اندیشه ها و افکاری انتقادی و ترقی خواهانه شد و روند نوگرایی در ایران را شدت بخشید و در ادامه در جنبش مشروطه تجلی یافت و این نهضت را از منظر دستاوردهای فرهنگی تقویت کرد. این مقاله با بررسی نقش ترجمه در ایجاد تغییرات، مترجمان هر دوره و آثار و نهاد های ترجمه در عصر قاجار بر این نتیجه تاکید دارد که روند ترجمه موجب انتقال افکار و عقاید انتقادی غرب به ایران شده و این تغییرات آرام آرام در ایجاد جنبش مشروطه موثر افتاده است. در این نوشته علاوه بر مباحث تئوری در رابطه با ترجمه؛ پیشینه ترجمه در ایران؛ فعالیت ها، تلاش ها و حمایت های شاهان قاجار در هر دوره و نقش آثار ترجمه شده در رواج نوگرایی در ایران به روند ترجمه؛ نهاد های ترجمه ای و همچنین زمینه های ترجمه در زمان هر یک از پادشاهان قاجار و نیز عنوان کتب ترجمه شده، نیز پرداخته شده است.
خلاصه ماشینی:
از آنجا که ترجمه به عنوان پل ارتباطی بین فرهنگ هو واسـطۀ انتقـال دیـدگاه هـایروشـنگری و نوگرایی همواره در طول تاریخ مورد توجه و دارای اهمیت ویژه بوده است و گسترش آن در دورٔە قاجار در میزان آگاهی برخـی سـران حکومـت ، طبقـه متوسـط روشـنفکر و پیشـرفت کشـور و جلوگیری از عقب ماندگی بیشتر آن مؤثر افتاده است ، لازم دیده شد بـا تحلیـل جزئیـات تـاریخی تأثیرات ترجمه ، در مقطع زمانی شروع عصر قاجار تا انقلاب مشروطه هم درجهت تشریح شرایط گذشته و انتخاب هـایآگاهانه مترجمین و هم در جهت نمایانـدن مزایـا و قـدرت ترجمـه و پیامـد هـاآن قدمی هر چند کوچک برداشته شود.
توجه مترجمان به آثار و نگرش تمدن و تفکر غرب در این دوره ، طی مسافرت هـایتجار، شاهان قاجار و دیگر دولت مردان به اروپا، رفت و آمدهای هیأت هـایاروپـایی بـه ایـران و همچنـین نمایـان شدن نیازهای سیاسی، اداری و فرهنگی کشور در زمینه هاینظامی، علمی و جغرافیایی شروع و سبب شد تا کتاب هایی از انگلیسی، فرانسوی، روسی و ترکی به فارسی ترجمـه شـود.
دارالفنون تلاش های انجام شده در حوزٔە ترجمه در پنج دهۀ اول عصر قاجار همچون : همکاری معلمـان و مهندسان و افسران ، دایر شدن مدارس و مؤسسـات جدیـد آموزشـی، تأسـیس چاپخانـه ، اعـزام محصلان و ترجمۀ کتاب ها به فارسی، زمینه را برای تأسیس دارالفنون ایجـاد نمـوده اسـت ؛ بـه عبارتی تصمیم گیران ، نیازها و عقب ماندگی کشور را با ترجمۀ آثار مختلف کاهش مـیدادنـد و از آنجا که کمبود افراد تحصیل کرده و آشنا به علوم جدید در کشور نیز از ضروریات محسوس بـود، بر آن شدند به جای اعزام دانشجو به خارج از کشور در داخل ایران مرکـز آموزشـی بـا تـدریس معلمان خارجی راه اندازی کنند.
(
, 
, 
)
