چکیده:
در این پژوهش برای شناخت تأثیر رشتهکوه زاگرس در تغییرات چرخندهایی که از غرب وارد ایران میشوند از رویکرد محیطی به گردشی استفاده شد. بدین منظور، دادههای سیزده ایستگاه سینوپتیک غرب ایران و دادههای ساعتی ERA-Interim با تفکیک مکانی 125/0×125/0 درجه، طی سالهای 1984ـ 2013 دریافت شد. با این رویکرد، 203 روز بارش فراگیر شناسایی شد. با اعمال تکنیک تحلیل عاملی بر روی دادههای تراز دریای متناظر با این روزها، عامل دوم بیشترین پراش بارشهای حاصل از چرخند را توجیه میکند. روزهای چهاردهم تا هجدهم آپریل 2003، که بیشترین همبستگی را با سایر روزهای این عامل دارد، الگوی نماینده انتخاب شد. در این الگو، چرخندِِ رسیده به کوههای زاگرس از زمان شکلگیری تا زمان رسیدن بر روی عراق و ادغام با سامانۀ سودانی، به لحاظ دینامیکی، تقویت میشود. به هنگام نزدیکشدن به زاگرس، از تاوایی مثبت و سرعت قائم هوا کاسته میشود؛ اما با عبور از زاگرس بر تاوایی مثبت آن افزوده میشود. رابطة چرخند تقویتشده با منطقة واگرایی ترازهای میانی وردسپهر در همة مراحل مشاهده شد. زاگرس نخست باعث تضعیف و دوقطبیشدن چرخند میشود. سپس، با دور شدن از کوهستان، چرخند مجدداً تقویت میشود. این چرخندها را چرخند زاگرسی میتوان نامید.