چکیده:
«حدیث حقیقت» که کمیل از امام علی (ع) نقل کرده، مضامین عالیهیی دارد و بزرگانی همچون سیدحیدر آملی بر آن شرح نوشته است. آملی در تفسیر فقرة اول حدیث، یعنی «الحقیقة کشف سبحات الجلال من غیر اشارة» به این موضوع اشاره میکند که طبق این حدیث، حق تعالی در صور مظاهر ظهور دارد و در عینحال، این مظاهر معدومند. این جمله متناقضنما (پارادوکسیکال) است ولذا سید حیدر در پی حل آن برآمده است. از نظر او مظاهر و ماهیات در عدم خود ثابتند و به اسم «نور الهی» که همان وجود حق تعالی است، ظاهر میشوند. آنها دائما در عدمند و این اسم ظاهر الهی است که آن به آن، به آنها وجود میدهد وگرنه اگر دائما موجود باشند، وجود دادن به آنها تحصیل حاصل خواهد بود. او در پاسخ به این امر تناقضنما، از تمثیل دریا و موج بهره برده است. دریا در قالب موج نمود پیدا میکند، پس موج از جهتی هست و از جهتی نیست. با این توضیح سیدحیدر سعی کرده تناقضنمایی در فقره» اول حدیث را مرتفع سازد.