چکیده:
یکی از اساطیر قدیمی بشری داستان توفان است. این اسطوره از سرآغاز پیدایش خود تاکنون توجه هنرمندان را در فرهنگ‌های مختلف به خود جلب کرده است. در اکثر قریب به اتفاق تصاویر مرتبط با توفان، بانویی در میان سرنشینان کشتی به چشم می‌خورد که شخصیت و حضور او در هاله‌ای از ابهام است. این پرسش که هویت بانوی نشسته بر کشتی نوح(ع) چیست مسئله‌ای است که نگارندگان تلاش دارند با مطالعات اسنادی و تطبیق 29 تصویر از فرهنگ‌های مختلف در این زمینه بدان پاسخ گویند. یافته‌ها با هدف شناخت تبار کهن‌الگوی «بانوی نشسته بر کشتی نوح»، در نگاره‌های اسلامی، مسیحی و ماقبل آن نشان می‌دهد که تصویر بانوی نشسته بر کشتی نوح، که در متون اسلامی با نام «والهه» شناخته می‌شود، از تمدن میان‌رودان تا هنر مذهبی و حتی غیرمذهبی معاصر، یکی از کهن‌الگوهای قدیمی بشری محسوب می‌شود و به‌رغم شخصیت غیرمذهبی این بانو در جهان اسلام، وارد هنر اسلامی نیز شده است. اثرگذاری و اهمیت این کهن‌الگو تا بدان حد بوده که وارد جهان تشیع نیز شده و با استناد به حدیثی از پیامبر اکرم(ص)، شخصیت ممتاز و الهی حضرت فاطمه(س) در قالب این الگو نشان داده شده است.
خلاصه ماشینی:
یافته ها با هدف شناخت تبار کهن الگوی «بانوی نشسته بر کشتی نوح »، در نگاره های اسلامی ، مسیحی و ماقبل آن نشان می دهد که تصویر بانوی نشسته بر کشتی نوح ، که در متون اسلامی با نام «والهه » شناخته می شود، از تمدن میان رودان تا هنر مذهبی و حتـی غیـرمـذهبی معاصـر، یکـی از کهن الگوهای قدیمی بشری محسوب می شود و به رغم شخصیت غیرمذهبی این بانو در جهان اسلام ، وارد هنر اسلامی نیز شده است .
امـا شخصـیت دوگانـة ایـن زن ، کـه بـه آن خواهیم پرداخت ، تعیین و تشخیص آن را در هنر اسلامی با مشکلاتی مواجـه کـرده اسـت : آیـا هنرمندان مسلمان در حین ترسیم عناصر تصویری و اشخاص آگاه بوده اند کـه در حـال نقاشـی چهرة زن پیامبرند یا اینکه آنان با پیروی از الگوهای هنری قدیمی دست به این کار می زده انـد؟ پاسخ هرچه باشد، گویای آن است که نگاره های توفان در جهـان اسـلام و حتـی فراتـر از آن از متن داستان و روایت رسمی آن تبعیت نکرده اند.
موضوع نگاره ها و تصاویر توفان جهانگیر باستانی هنگامی جالب توجه می شود که می بینـیم هنرمندان حتی در ترسیم دیگر تصاویر «کشتی و سرنشـینان »، کـه هـیچ پیونـدی بـا داسـتان توفان ندارد، باز از آن الگوی هنری پیشین پیروی کرده اند: یک کشتی و تعدادی سرنشـین کـه یکی از صدرنشینان آن یک بانوست و باز جالب تر اینکه حتی زمانی که این بانو از تصاویر حـذف شده است ، جای آن را جوانی زیباروی اشغال کرده است .
(
, 
, 
)
