چکیده:
غزوه بدر نخستین جنگ مهم پیامبر اسلام (ص) بود که پیروزی در آن بر حیثیت و جایگاه مسلمین و حکومت نوپای مدینه افزود. این جنگ به دلیل اهمیتی که داشت، هم مورد توجه خداوند متعال در قرآن کریم قرار گرفت و سوره انفال در شان آن نازل شد؛ و هم سیرهنویسان و اخباریان اسلامی بدان توجه ویژهای داشتهاند؛ اما ظاهرا نگاه قرآن با سیرهنویسان و مورخان بدان واقعه، اندکی متفاوت است. مسئله اصلی پژوهش، دستیابی به دلایل وقوع جنگ بدر از نگاه قرآن و تفاسیر اسلامی است. از اینرو، این پرسش را مطرح میکند که چرا برداشتها درباره این جنگ بین قرآن و سیرهنویسان متفاوت است؟ و چرا سیره نویسان تلاش میکنند دیدگاه خود را بر قرآن تحمیل نمایند؟ فرض پیش رو در این نوشتار براین مبنا شکل میگیرد که قرآن عامل اصلی جنگ را دفع تهدید قریش علیه دولت نوپای مدینه میداند؛ اما سیرهنویسان و مورخان، دلیل اصلی جنگ را حمله مسلمین به کاروان قریش و دستیابی به منابع مالی آنها ذکر میکنند. دستاورد پژوهش بررسی و تجزیه و تحلیل نبرد بدر با رویکرد قرآنی و متفاوت از نوشته سیرهنویسان اسلامی است.
The Battle of Badr was the holy Prophet's first important battle (SWA) the victory in which improved the reputation and the position of Muslims and their nascent state in Medina. Because of its significance، this battle is specifically mentioned in the holy Qur'an، in the Surah al-Anfal، the very revelation and completion of which was for and after this battle. In addition، Islamic biographers and narrators have paid a special attention to this battle although their opinions are apparently somehow different from the Qur'anic view. Finding the real causes of the Battle of Badr based on the Qur'an and Islamic exegeses was the main concern and question of the present research. Thus، this question was raised that why the interpretations about this battle vary from the Qur'anic view to that expressed by the biographers of the Prophet and why the latter try to impose their perspective on the Qur'an. It is hypothesized that the Qur'an sees thwarting the Quraysh's threat as the real cause of this battle while biographers of the Prophet and historians point to the attack of Muslims on the Quraysh caravan for acquiring their assets as the main motivation. What this study achieved is a review and analysis of the Battle of Badr from a Qur'anic perspective، different from the writings of the Islamic biographers.
خلاصه ماشینی:
نکته مهم در مورد این غزوه ، بیان مفصل آن در قرآن (سـوره انفـال ) اسـت ؛ امـا آن چه در کتب سیره آمده ، حاکی از اقدام حضرت رسول (ص ) مبنی بر حمله به کاروان قریش و این که جواز حمله از جانب ایشان با چنین قصدی صورت گرفته ، درحـالیکـه با بررسی فرموده های قرآن نوع اقدام ایشان درواقع دفع حمله قریش است کـه تأییـد و تصدیق بر سندی است که در سنن ابی داوود بدان اشاره شده است .
پس از بیان مقدمات جنگ و آنچه در جنگ به وقوع پیوست ، قرآن در ادامه به بحث از نحوه برخورد با اسیران میپردازد که در آن مسئله مـسلمانان تـا آن زمـان حکمـی از جانب الله دریافت نکرده بودند و میفرماید: سزاوار پیامبر نیست که اسیر بگیرد تا اینکه قتل بسیار در زمین به وجود بیاورد (به بیانی دیگر، شایسته پیامبر نیست که اسیر بگیـرد تا آنها را بکشد و باید در میدان نبرد کار را تمام کند) (هرچند این معنا با آنچه مفسرین مرادشان است در تضاد مینماید و آن را در تأیید نظر عمر بن خطاب و یا بعضی حباب بن منذر دال بر کشتن اسیران و یا ترجیح کشتن مشرکین تا اسارت آنان و درست نبودن گرفتن فدیه تعبیر و تفسیر نموده اند.
(شبلی نعمانی و ندوی، همان : ١/ ٣٢٩ به بعد) در آیه فـوق صـریحا مـذکور اسـت کـه هنگام واقعه بدر دو گروه در مقابل مسلمانان قرار داشتند: یکی کاروان بازرگانی قـریش و دیگری سپاه قریش که از مکه خارج شده ، به سوی مسلمانان در حرکـت بودنـد.