چکیده:
در فقه مذاهب اسلامی، بغی از جمله جرایم تعزیری است که به معنای اقدام مسلحانه علیه امام عادل می‌باشد. در فقه اهل سنت، این اقدام علیه امام جائر نیز می‌تواند مصداق بغی باشد. با وجود اینکه این عنوان مجرمانه سابقه طولانی در فقه دارد، اما قانونگذار، با تصویب قانون مجازات اسلامی در سال 1392، آن را در زمره جرایم حدی، جرم‌انگاری نموده و طی مواد 287 و 288 برای آن مجازات اعدام و تحت شرایطی حبس تعزیری پیش‌بینی کرده است. این اقدام قانونگذار در حدی تلقی کردن این جرم و پیش‌بینی مجازات اعدام برای آن، ماهیت جرم، احکام و روش برخورد با باغیان را با چالش مواجه کرده است. مقاله حاضر در پی آن است که ماهیت و احکام بغی را در فقه مذاهب اسلامی و قانون مجازات اسلامی مصوب 1392 و قانون جرم سیاسی مصوب 1394 به صورت تطبیقی بررسی نماید.
خلاصه ماشینی:
آنچه حایز اهمیت است، اینکه بعضی از فقها و حقوقدانان، بغی را معادل جرم سیاسی می‌دانند، این مسئله تا قبل از تصویب قانون مجازات اسلامی مصوب 1392 و عدم جرم‌انگاری بغی در حقوق کیفری، زیاد مورد توجه نبوده و ابهامات زیادی در بر نداشت؛ اما با تصویب قانون مذکور و تصویب قانون جرم سیاسی در بهمن 1394، قانونگذار میان بغی و «جرم سیاسی» تفاوت قائل شد، به خصوص زمانی که انگیزه خیرخواهانه را در تعریف جرم سیاسی لحاظ کرده و برای مجرمین سیاسی امتیازاتی را قائل شده است.
در تاریخ اسلام سه گروه معروف که با حکومت حضرت علی(، جنگهای جمل، صفین و نهروان را به راه انداختند، تحت عنوان باغی شناخته شده‌اند و فقهای امامیه همان روش و سیره‌ای را که حضرت علی( در برخورد با این سه گروه داشتند، تحت عنوان احکام فقهی بغات در کتاب جهاد ذکر کرده‌اند (مرعشی شوشتری، 1376ش، 1/74ـ61؛ حبیب‌زاده، 1379ش، 179ـ170) برخی از حقوقدانان معتقدند که نمی‌توان برای بغی از عنوان کیفری استفاده کرد؛ چرا که حتی در کتاب تحریرالوسیله امام خمینی به عنوان منبع اصلی قانون مجازات اسلامی اشاره‌ای به بغی نشده است (زراعت، 1392ش، 385).
» با بررسی و تطبیق تعریف مذکور با بغی در نظام فقهی اسلام و قانون مجازات اسلامی مصوب 1392 و تعریف جرم سیاسی از دیدگاه حقوقدانان و هم‌چنین با توجه به اینکه بعضی از فقها و حقوقدانان بغی و جرم سیاسی را یکی دانسته‌اند، نکات زیر قابل توجه و بررسی است: 1ـ همان‌گونه که اشاره شد در نظام فقهی اسلام و قانون مجازات اسلامی مصوب 1392، یکی از شرایط تحقق بغی، اقدام گروهی و تشکیلاتی باغیان می‌باشد، در حالی که در قانون جرم سیاسی مصوب 1394، از به‌کار بردن عنوان «گروه و یا سازمان» اجتناب کرده و لفظ «مرتکب» را به کار برده است؛ که این لفظ می‌تواند عام باشد که شخص در قالب تشکیلات و یا اینکه خود فرد، شخصا اقدام به اعمال مجرمانه تحت عنوان جرم سیاسی بنماید.
(
, 
, 
)
