چکیده:
رسول خدا (ص) پس از هجرت به مدینه و تشکیل حکومت اسلامی، با چالشها متعددی در این شهر مواجه شدند. از جمله چالشهای حکومت نوپای اسلامی در مدینه که از سال دوم آغاز گردید، تقابل قبایل یهود ساکن در مدینه با مسلمانان بود. این تقابل در حالی صورت گرفت که رسول خدا (ص) با تدوین یک پیماننامة عمومی با همة اهالی مدینه ازجمله یهودیان امکان همزیستی مسالمتآمیز ساکنان مدینه را فراهم کرده بودند. قبایل یهود از سال دوم راه خصومت و دشمنی با اسلام و پیامبر (ص) را در پیشگرفته و نهایتا پس از ناتوانی از مقابله با پیامبر (ص) و مسلمانان تسلیمشده و به حکم الهی از مدینه اخراج شدند. تقابل یهود بنیقینقاع با رسول خدا (ص) ازجمله مواردی است که هم قرآن کریم و هم منابع تاریخی به آن پرداختهاند. هدف این پژوهش بررسی کیفیت انعکاس این تقابل در قرآن کریم و منابع تاریخی منتخب است. این مقاله که با رویکرد مقایسهای ـ تحلیلی و با استناد به منابع تاریخی و تفسیری تدوین شده است، درصدد پاسخ به این سوال است که وجوه تشابه و تفاوت گزارشهای قرآن و منابع تاریخی منتخب در رابطه با تقابل یهود بنیقینقاع با رسول خدا (ص) چیست؟ با توجه به فلسفة نزول قرآن کریم که همان هدایت بشر است. به نظر میرسد با وجود برخی اخبار مشابه، پردازش تاریخی قرآن درباره تقابل یهود بنیقینقاع با رسول خدا (ص) از نظر نگرشی و پردازشی معطوف به اهداف هدایتی قرآن است و با منابع تاریخی منتخب که گزارشهای آنها ماهیت تاریخی دارد متفاوت است.
خلاصه ماشینی:
الف ) آثار در رابطه با مناسبات رسول خدا (ص ) با یهود ١ـ کتاب های «رسول خدا (ص ) و یهـود» نوشـته جعفـر عـارف کشـفی ، «یهـود در المیـزان » نوشـته حسین فعال عراقی و «پیامبر (ص ) و یهود حجاز» نوشته مصطفی صادقی از جمله آثاری هستند کـه ٥٦ / مقایسۀ تحلیلی نحوة انعکاس غزوه بنی قینقاع در قرآن کریم و منابع تاریخی در آن علاوه بر استفاده از آیات قرآنی به عنوان منبعی روشـنگر در مباحـث تـاریخی ، خصوصـیات یهودیان از نظر اعتقادی ، اخلاقی و اجتماعی ، نگرش پیامبران خـدا بـه یهودیـان و نیـز مــوضوعاتی هـمچون : پیمان شکنی یهودیان در برابـر پیـامبر اسـلام (ص )، تغییـر قبلـه و رواج احادیـث جعلـی و خرافی از سوی یهودیان را مورد بحث و بررسی قرار داده اند اما بـه مقایسـۀ گـزارش هـای تـاریخی قرآن با منابع منتخب چه از جهت پردازشی و چه از جهت نگرشی نپرداخته اند.
٢ـ علاوه بر کتاب های فـوق مقالـه هـای «تفسـیری تـاریخی از یهـود براسـاس قـرآن کـریم » نوشـته محمدکاظم شاکر، «بررسی آیات مرتبط با یهودیت در المیزان » از مهراب صادق نیا، حسین سلیمانی و سید محمدعلی طباطبائی ، «وثاقت پیمان نامۀ مدینه » نوشته علی بیات و قدریه تـاجبخش » از جملـه پژوهش هایی هستند که به صورت کلی به مناسبات رسول خدا (ص ) با یهود و انعکاس اخبار یهـود در قرآن پرداخته و به انعکاس اخبار مربوط به غزوة بنی قینقاع در قرآن و منـابع تـاریخی منتخـب و مقایسۀ این گزارش ها از نظر پردازشی و نگرشی اهتمام نداشته اند.