چکیده:
اگرچه بررسی کارنامۀ تاریخنگاری مسعودی، منحصر در کتاب التنبیه و الاشراف نمیباشد اما میتوان گفت شاکلة اصلی تاریخنگاری وی را دربر میگیرد. مسعودی مورخ برجستة سدههای سوم و چهارم هجری، یکی از بنیانگذاران تاریخنگاری تحلیلی و عقلی به شمار میرود که با تألیف آثار خود، نگرش خاصی در تاریخنگاری تحلیلی برپایه عقل اعمال نمود. التنبیه والاشراف مسعودی از کتابهای عمومی اواسط قرن چهارم هجری است که در عین اختصار و سادگی، حجم وسیعی از اطلاعات تاریخی، جغرافیایی و فلسفی را در اختیار خواننده قرار میدهد. موضوع اصلی این نوشتار شناسایی منابع اطلاعات تاریخنگاری مسعودی در التنبیه و الاشراف میباشد. استفاده از متونی نظیر منابع یونانی، عربی، مسیحی، یهودی و حتّی هندی که نشانگر تلاشی جهت غنیسازی هرچه بهتر مطالب بوده و همچنین استفاده از دانش جغرافیا و بهرهگیری از روش مهم و کارآمد مشاهده و مناظره و ترکیب آن با ذهن عقلگرا و مستدلسازی آن، از جمله محورهای اصلی منابع و شیوههای مورد استفاده مسعودی در کسب اخبار و معرفت تاریخی جهت نوشتن تاریخ بوده که وی را به عنوان یک میراثدار سنت تاریخنگاری تحلیلی درآورده است.
خلاصه ماشینی:
ir یونانی، عربی، مسیحی، یهودی و حّتی هندی که نشانگر تلاشی جهت غنیسازی هرچه بهتر مطالب بوده و همچنین استفاده از دانش جغرافیا و بهره گیـری از روش مهم و کارآمد مشاهده و مناظره و ترکیب آن با ذهن عقـل گـرا و مسـتدل سـازی آن ، از جمله محورهای اصلی منابع و شیوه های مورد استفاده مسعودی در کسـب اخبار و معرفـت تـاریخی جهـت نوشـتن تـاریخ بـوده کـه وی را بـه عنـوان یـک میراث دار سنت تاریخ نگاری تحلیلی درآورده است .
بنابراین باید گفت مسـعودی بـه عنـوان یکـی از مورخان مهم نیمۀ قرن چهارم هجری در نگارش کتابش از منابعی استفاده نموده که برخـی از آنهـا به دلیل آن که دیگر از بین رفته و اثری از آنها نیست ، حائز اهمیت هسـتند و در بررسـی ایـن منـابع 1 آنها را به دسته های زیر تقسیم نموده ایم : الف ـ منابع یونانی گسترده ترین منابعی که در بخش اول کتاب التنبیه مورد استفاده قرارگرفته منابع یونـانی اسـت کـه قریب به ٥٠ مورد از آنها استفاده شده و در این قسمت به بخشی از آنها پرداخته می شود: ١- آنجا کـه مسـعودی دربـارة فلـک و طبـایع چهارگانـه صـحبت مـی کنـد نظـرات افلاطـون ، ثامسطیوس و عده ای از فیلسوفان متقدم و متأخر عصر افلاطون را بیان می نماید.
ب - منابع ایرانی قبل از اسلام از منابع مورد استفاده در قسمت اول کتاب التنبیه والاشراف مسعودی آثار و تـواریخ ایرانـی اسـت که بخشی از آنها به شرح ذیل می باشد: 1 ١- کتاب عهد اردشیر(اندرزنامۀ اردشیر بابکان ) مورخان اسلامی همگی به تاریخ از دیدگاه پند و اندرز نگاه کرده اند و در این میـان مسـعودی نیـز برای تألیف کتاب خود به این مقوله از تاریخ باستان نیز توجه داشته است .