چکیده:
فرض برائت در اسناد حقوق بشری مختلفی از جمله کنوانسیون اروپایی حقوق بشر پذیرفته شده است. هر چند این فرض جوانب و آثار گستردهای دارد اما قابلیت اِعمال آن و به عبارتی دیگر گسترۀ اِعمال آن با محدودیتهایی مواجه بوده و تابع شرایطی است. غالب این اسناد (از جمله کنوانسیون اروپایی حقوق بشر) فرض برائت را تنها نسبت به «اتهام به ارتکاب یک جرم کیفری» قابل اعمال میدانند. در حقیقت فرض برائت برخلاف برخی مفاهیم دیگر دائر مدار «شک در تکلیف» یا اساساً «شک» نبوده و تنها بر گرد «اتهام به یک ارتکاب یک جرم کیفری» میگردد. بر این اساس دادگاه اروپایی حقوق بشر، به موجب پاراگراف 2 مادۀ 6 کنوانسیون، برای تعیین گسترۀ اعمال فرض برائت با دو مفهوم مواجه است: یکی مفهوم «اتهام» و دیگری مفهوم «جرم کیفری» است. در این پژوهش تلاش شده است تا رویکرد دادگاه در تعیین این دو مفهوم مورد بررسی قرار گیرد. این دادگاه اصولاً اتهام را یک اعلام رسمی میداند که توسط یک مقام صلاحیتدار به فرد ابلاغ میشود. اما دادگاه انجام هر عملی از جانب حکومت که واجد اثر چنین اعلامی باشد را نیز به عنوان اتهام قلمداد میکند. از سوی دیگر دادگاه در تعیین مفهوم جرم کیفری از سه معیار استفاده میکند. نخست به دستهبندی جرم در حقوق ملی توجه مینماید. سپس جرم را بر حسب ماهیت آن و هدف مجازات آن بررسی مینماید. بر اساس معیار سوم نیز دادگاه به ماهیت مجازات و شدت آن توجه میکند. در حقیقت دادگاه در رویۀ خود تلاش کرده است تا تفسیری از این دو مفهوم ارائه کند که بیشترین حمایت از افراد به عمل آید.
خلاصه ماشینی:
هر چند فرض برائت به عنوان يک حق يا نهـاد ويـژه در نظـام حقـوقي بـسياري از کشورها از سويي و در اسناد حقوق بشري بين المللي از سوي ديگر پذيرفته شده اسـت ، اما اختلاف نظر نيز در مورد اين مفهوم کم نيست و در واقـع ، تفاسـير مختلفـي از ايـن مفهوم ، جوانب و آثار آن ارائه شده است .
در نتيجه دادگاه در رسيدگي بـه پرونده هاي مربوط به نقض فرض برائت در ابتدا بررسي مي کند که آيا فردي که بنـا بـر ادعا حق او بر فرض برائت زائل گرديده در چارچوب اعمال فرض برائت قرار گرفته و مي تواند از اين حق برخوردار گردد يا نه و سپس به بررسي اين امر مـي پـردازد کـه آيـا حق فرد بر فرض برائت نقض شده است يا خير.
(1): Everyone charged with a penal offence has the right to be presumed innocent until proved guilty according to law in a public trial at which he has had all the guarantees necessary for his defence.
(2): Everyone charged with a criminal offence shall have the right to be presumed innocent until proved guilty according to law.
Universal Declaration on Human Rights (UDHR) از يک حق بشري (به خصوص فرض برائت با جوانـب خـاص آن) را بـراي اشـخاص حقوقي نيز در نظر گرفت و شايد بتوان ترديدهاي قوي در آن کرد.
Van Dijk, Theory and Practice on the European Convention on Human Rights, 408.
Mowbray, Cases and Materials on the European Convention on Human Rights, 366.
Cases and Materials on the European Convention on Human Rights.