چکیده:
پمثنوی معنوی، کتاب تعلیمی است که در آن، مباحث اخلاقی و عرفانی با زبان تمثیل بیان شده است. با وجود این که هدف اصلی مولوی از سرودن مثنوی معنوی، بیان مباحث عرفانی در قالب داستان است ولی این کتاب، سرشار از اخلاقیّات است و علّت اصلی این امر، آن است که سالک برای سیر و سلوک عرفانی، ابتدا باید بر نفس خود غلبه کند. از آنجایی که غلبه بر نفس جز با رعایت اخلاق نیکو، میسّر نیست، مولوی به اخلاق توجّهی ویژه¬ کرده است. براساس این پژوهش می¬توان گفت که مولوی در بیان مباحث اخلاقی به قرآن و احادیث توجّهی خاصّ داشته است و به اغلب جنبه¬های اخلاقی عنایت داشته است. وی اخلاق را از سه جنبة: 1- فضایل اخلاقی نسبت به خدا (حقّ الله) 2- فضایل اخلاقی نسبت به نفس (حقّ النّفس) 3- فضایل اخلاقی نسبت به مردم (حقّ النّاس)، مورد بررسی قرار داده است.
خلاصه ماشینی:
با وجود این که هدف اصلی مولوی از سرودن مثنوی معنوی، بیان مباحث عرفانی در قالب داستان است ولی این کتاب، سرشار از اخلاقیات است و علت اصلی این امر، آن است که سالک برای سیر و سلوک عرفانی، ابتدا باید بر نفس خود غلبه کند.
میتوان گفت یکی از اهداف اصلی مولوی از سرودن مثنوی، تعلیم فضایل اخلاقی متناسب با آموزههای قرآنی و دینی است؛ زیرا انسان بدون تزکیة دل و آراستن به فضایل اخلاقی و دور شدن از رذایل اخلاقی نمیتواند به سیر و سلوک عرفانی روی آورد و در نهایت به وصال معشوق حقیقی برسد؛ براین اساس، مولوی با تلفیق طریقت و شریعت، آموزههای اخلاقی را زیر بنای آموزههای عرفانی قرار داده است؛ بنابراین، پایه و اساس سیر و سلوک عرفانی، آراسته شدن به فضایل اخلاقی است.
مولوی معتقد است که انسان باید همراه با تلاش، به خداوند توکل کند و توکل بدون عمل را قبول ندارد: {مراجعه شود به فایل جدول الحاقی} دعا در قرآن کریم آیات متعددی وجود دارد که بیانگر اهمیت دعاست.
مولوی در بارة شکر گفته است: {مراجعه شود به فایل جدول الحاقی} صبر صبر، یکی از آموزههای اخلاقی است که در قرآن کریم و احادیث بر آن تأکید فراوانی شده است.
جلال الدین مولوی درمثنوی ابیات زیر را با همین مضمون آورده است: {مراجعه شود به فایل جدول الحاقی} صدق و راستی صدق و راستی یکی از مهمترین صفات پسندیدة آموزة اخلاقی است که در قرآن کریم آیات متعددی در مورد مدح و ستایش، ذکر پاداش، بیان اهمیت و توصیه به رعایت آن وارد شده است.