چکیده:
یکی از کهنترین متون عربی در زمینه تعبیر خواب التّعبیر القادری اثر نصر بن یعقوب دینوری نگاشته سال 397ق است. ترجمه فارسی کهنی از این کتاب با نام کتاب الناصری فی ترجمة کتاب القادری فی التّعبیر توسّط سراجالدّین عبدالعزیز الیزدی در سال ۶۹۲ق به انجام رسیده که از دیدگاه زبان فارسی اهمیّت دارد. نسخه منحصربهفرد این ترجمه در سالهای اخیر شناسایی شده و به همین دلیل در منابع تاریخ نگارشهای فارسی بدان اشارهای نشده است. در این مقاله، نخست به شناسایی اصل عربی و مولّف آن پرداخته شده و سپس، ترجمه فارسی و برخی از ویژگیهای مهم آن مورد بررسی قرار گرفته است.
خلاصه ماشینی:
کتابُ الناصری فی ترجمةِ کتابِ القادری فی التّعبیر ترجمۀ فارسی مورّخ 692ق (با نکاتی دربارۀ اصل عربی کتاب و مؤلّفِ آن) علی صفری آققلعه 1 چکیده یکی از کهنترین متون عربی در زمینۀ تعبیر خواب التّعبیر القادری اثر نصر بن یعقوب دینوری نگاشتۀ سال 397ق است.
1 در مذهب شیعه نیز علاوه بر موارد پراکندۀ مندرج در متون شیعی، گویا منابع اختصاصی در تعبیر خواب وجود داشته است، چنانکه حبیش تفلیسی (ق 6) در مقدّمۀ کاملالتّعبیر در کنار منابعش از اثری با نام تقسیم جعفر صادق بهعنوان یکی از شش منبع مورد وثوق خود یاد کرده است (تفلیسی، 1394: 2-3).
چون تفسیر هر کدام از نمادها مبتنی بر این «نام»ها است، تنظیم آنها در کتابهای خوابگزاری معمولاً به صورت برای نمونه «کتاب التّعبیر» در صحیح بخاری حاوی 59 حدیث دربارۀ خواب (بخاری، 1407: 2560-2585) است؛ همچنین «کتاب الرؤیا» در الجامع الصّحیح که 24 حدیث در موضوعات مختلف مرتبط با خواب در آن نقل شده است (ترمذی، بیتا: 4/532-540).
نسخههایی از تعبیر خواب به فارسی منسوب به امام جعفر صادق)ع( در برخی کتابخانهها موجود است (درایتی، 1391: 8/368)؛ همچنین در دهههای اخیر، چندین عنوان کتاب با عناوینی چون تعبیر خواب امام جعفر صادق(ع) منتشر شده که انتساب آنها باید تحقیق شود.
1 کتاب التّعبیر القادری (پس از این: القادری) اثر نصر بن یعقوب دینوری (زنده در 397ق) یکی از کهنترین و مبسوطترین متون عربی در زمینۀ تعبیر خواب است.
ابوسعد نصر بن یعقوب دینوری نویسندۀ القادری چنانکه خواهیم دید، دینوری از نویسندگانی است که در فارسینویسی و بررسیهای مرتبط با این زبان دستی داشته امّا در تاریخهای ادبیات فارسی ـ و حتّی عربی نیز ـ به زندگی او چندان نپرداختهاند.