چکیده:
در آیین مزدیسنا، هرچه که آفریدة اهورا مزداست، پاک و مقدّس تلقّی میشد. آتش نیز مثل بسیاری دیگر از آفریدههای سودمند، در نظر ایرانیان قدیم، محترم و با ارزش شمرده شده است. برای پی بردن به پیشینة¬ تقدّس آتش در نظر ایرانیان، بهتر است که متون کهن ایرانی را- که اوستا در راس آنها قرار دارد– مورد مطالعه و بررسی قرار دهیم. چون برخی از آیینها و باورهای کهن ایرانی در شاهنامه منعکس شده، استفادة فردوسی از منابع قدیم نه به صورت مستقیم بلکه به واسطة¬ ترجمة¬ خدای نامه و آثار مدّون قبلی بوده است، در این پژوهش، با هدف آشنایی با اصل و منشا روایات شاهنامه و شناخت تغییر و تحوّلاتی که به مرور زمان، در آنها روی داده، مطالعة¬ تطبیقی صورت گرفته، نحوة¬ انعکاس آیینهای مرتبط با آتش و وجوه تفاوت و تشابه مندرجات شاهنامه و اوستا نشان داده شده است.
خلاصه ماشینی:
چون برخی از آیینها و باورهای کهن ایرانی در شاهنامه منعکس شده، استفادة فردوسی از منابع قدیم نه به صورت مستقیم بلکه به واسطة ترجمة خدای نامه و آثار مدّون قبلی بوده است، در این پژوهش، با هدفِ آشنایی با اصل و منشأ روایات شاهنامه و شناخت تغییر و تحوّلاتی که به مرورِ زمان، در آنها روی داده، مطالعة تطبیقی صورت گرفته، نحوة انعکاس آیینهای مرتبط با آتش و وجوه تفاوت و تشابهِ مندرجاتِ شاهنامه و اوستا نشان داده شده است .
درمیان مطالب مذکور در جلد اوّل، در برخی از موارد، شواهدی از شاهنامه برای نشان دادنِ نحوة انعکاسِ آیین مزدیسنا در کلامِ فردوسی آورده شده است که به چند مورد، میتوان اشاره کرد: بیان وحدت آیین مزدیسنا، انتساب نور و فروغ به ایزد، فرّه پادشاهان که به ایزد منسوب شده، اشاره به تقدیس آتش توسّط زرتشتیان برمثالِ تقدیسِ کعبه توسّط مسلمانان، اطلاق آتش پرست بر زرتشتیان، کاربرد واژه «آتش پرست» به معنی «موبد»، نام بردن از آتشکدههای مختلف مانند؛ آذر گشسب و ...
2. آیین ها در شاهنامة فردوسی در این کتاب، آیینهای گوناگونی که در متنِ داستانهای شاهنامه موجود است، به صورتی منظّم و موضوعی گردآوری شده، بخشِ خاصّی با نام «در پیرامون آیین مزداپرستی» به بررسی جلوههای این آیین در شاهنامه اختصاص دارد که در آن، ضمنِ بیانِ توضیح لازم در مورد مبانیِ اعتقادیِ آیین مذکور- که در کتاب «مزدیسنا و ادب پارسی» به صورت مشروح بیان شده است - شواهدی از شاهنامه، نقل شده ولی استناد مستقیم به متون کهن از جمله، اوستا و کتابهای پهلوی صورت نگرفته است.