چکیده:
هدف از این پژوهش تحلیل و بررسی تزئینات معماری ستونهای چوبی مساجد مراغه است. روش پژوهش برمبنای مطالعه پیمایشی و توصیفی و جمعیت آماری مشتمل بر 14 مسجد ستوندار چوبی شهر مراغه است که 8 مسجد بهدلیل تجدید بنای کلی و یا فاقد تزئینات بودن ستونهای چوبی آنها از جمعیت آماری کنار گذاشته شده و نمونههای مورد مطالعه شامل 6 مسجد است. امروزه بهدلیل عدم استفاده از این نوع تزئینات در ساخت مساجد و منحصر به فرد بودن آنها چنین پژوهشی ضروری بهنظر میرسد. این سرستونهای چوبی با آرایه مقرنسکاری و خراطیشده به اشکال هندسی آویزان، پلهپله و کنگرهدار تزئین شدهاند، بهطوریکه بر روی این سرستونها تزئینات غنی با نقشمایههای گل و بوته اسلیمی بهوفور دیده میشود. رنگهای استفادهشده در این نقوش شامل مشکی، سفید، قرمز، سبز، زرد، آبی، قهوهای روشن و تیره، فیروزهای و طیفهای مختلف این رنگها هستند. در کنار این موضوعات تزئینی، از خوشنویسی آیات، عبارات و اسماء جلاله نیز استفاده شده است. نتایج حاصل از این پژوهش بیانگر آن است که تزئینات معماری ستونهای چوبی مساجد مراغه ضمن تبعیت از سبک هنری واحد و خاص، از نوعی تنوع رنگ، طرح و فرم ستونها در مساجد مختلف برخوردار بوده و تا حدودی با همدیگر متفاوت هستند.
خلاصه ماشینی:
نتایج حاصل از این پژوهش بیانگر آن است که تزئینات معماری ستونهای چوبی مساجد مراغه ضمن تبعیت از سبک هنری واحد و خاص، از نوعی تنوع رنگ، طرح و فرم ستونها در مساجد مختلف برخوردار بوده و تا حدودی با همدیگر متفاوت هستند.
معرفی نمونههای مساجد مسجد ملارستم این مسجد در ضلع جنوبی میدانی به همین نام و در میان بازار چایاوستی واقع شده و از زیباترین مساجد چوبی مراغه است که پوشش سقف آن بهصورت مسطح و چوبی بوده و دارای تزئینات و نقاشی روی چوب است.
پایۀ این ستون سنگی همانند دیگر ستونها از سنگ سیاه با تراش چندوجهی است، اما سرستون آن همانند دیگر ستونهای چوبی از جنس چوب و بهشکل مقرنسکاری شده و ساقۀ آن نیز بهصورت مدور تراشیده شده است (خیری، 1385: 277) ستونهای چوبی این مسجد از تنۀ درختان سپیدار تهیه و بهصورت هشتضلعی خراطی شده و بر پایههای سنگی چند ضلعی از سنگ سیاه با تراش ساده و نیز طرح گلدانهای وارونه استوار شده و بر فراز آنها، سرستونهایی بهصورت سه ردیف قطار مقرنس مشتمل بر کاسه یا طاسهای عمیق و نیمطاسها و شاپرکها قرار دارد که از پایین به بالا بر تعداد و حجمشان افزوده شده است.
شبستان اصلی مسجد با سقفی مسطح و نقشۀ مربعشکل دارای دو ردیف ستون چوبی حجمی مقرنسکاری شده سهتایی و منقوش است که بهصورت شرقی-غربی در شبستان قرار داده شدهاند (دهقان، 1389: 139).
History of Iran Art in the Islamic period: architecture decorations.