چکیده:
با توجه به محل قرارگیری شهر جی و ورود شاهراه شرقی اصفهان از این طریق و اشراف کامل این منطقه به این شاهراه که محل گذر کاروانیان از شرق به مرکز ایران و بالعکس بوده است، در منطقه گورت دژ دفاعی در بلندترین نقطه کوه گورت ساخته شده که کاملا مشرف به شاهراه اصلی و ورودی به شهر جی باستان از سوی شرق بوده که هم مقصد دفاعی داشته و هم ممکن است در مواقعی با برافروختن آتش بر فراز آن، نقش راهنمای کاروانیان را داشته است. روش تحقیق در این پژوهش براساس هدف بنیادی و ماهیّت آن از نوع تحقیقات تاریخی است و دادههای اوّلیه از طریق مطالعات میدانی بهدست آمده است. با توجه به مطالعه سبک معماری و سفالهای این محوطه مشخص گردید که این مجموعه بنا در دوره ساسانی ساخته شده و احتمالا در اوایل دوره اسلامی نیز مورد استفاده قرار گرفته است. محوطه مورد پژوهش دارای ساختار معماری کوهستانی است و دارای نقشه و شکل هندسی خاصی نیست. در این محوطه فضاهای معماری یا همان برجها طوری ساخته شدهاند که هرکدام بر دشت روبهرویی اشراف کامل داشته است. این محوطه احتمالا دارای الحاقاتی در پائین و دامنه کوه بوده؛ از جمله یک بنای دستکند که احتمالا حصاری نیز داشته که با توجه به ساختوسازهای انجامگرفته در دامنه کوه، آثار آن از بین رفته است، این قلعه در سه سطح و ده فضای معماری ساخته شده است. دادههای سفالی آن نیز هیچکدام از نوع زینتی نبوده و همگی کاربردی هستند و درصد قابلتوجهی از آنها نیز خمره ذخیره آذوقهاند.
خلاصه ماشینی:
فضای 1: این فضای معماری در قسمت جنوبی قلعه قرار دارد و بهصورت یک اتاق مستطیلشکل است که دارای 500 سانتیمتر طول و 350 سانتیمتر عرض است.
فضای 2: این فضای معماری در قسمت شرقی قلعه قرار داشته و بهصورت یک اتاق مستطیلشکل درکنار فضای 1 ساخته شده و بهعلت ریزش، شکل اصلی خود را از دست داده و شکلی نامنظم بهخود گرفته است.
ورودی این اتاق در قسمت شرقی آن قرار دارد که عرض آن 100 سانتیمتر است و احتمالا سقف این فضا با استفاده از چوب پوشیده شده بود (تصویر 6).
فضای 3: این اتاق در قسمت پائینتر اتاقهای 1 و 2 در 10 متری پائین آنها قرار دارد و دارای دو دیوار در سمتهای جنوبی و شرقی است و قسمت شمالی و غربی با استفاده از صخرۀ طبیعی مسدود شده است.
فضای 7: این فضای معماری در قسمت غربی محوطه قرار دارد و بهصورت یک اتاق مستطیلشکل در لبۀ پرتگاه ساخته شده است.
یافتههای سفالی گوارتدژ جنوبی بر روی سطح این قلعه آثار سفالی بهصورت پراکنده مشاهده میشود که نشان از هنر سفالگری و استفاده از این ظروف در زمان مورد استفاده بودن قلعه دارد که شامل این گونهها هستند: ظریف نخودی چرخساز: این گونۀ سفالی شامل سفالهای غالبا ساده و بهندرت همراه با خطوط کندۀ موازی در نزدیکی کف یا بدنه است که مادهافزودۀ بهکاررفته در آنها از نوع کانی است و بهصورت حفرههای طولی باریکی در سطوح داخلی و خارجی همگی قطعات نمود یافته و این خود جزء یکی از ویژگیهای بارز این گونۀ سفالی است.