چکیده:
امام خمینی بزرگترین هجرت را هجرت انفسی ذکر کردهاند. هجرت انفسی یعنی از خود هجرت کردن و به خدا پیوستن.
در این مقاله آثار فردی هجرت انفسی واکاوی شده است. جامع آثار فردی هجرت انفسی در تحقق انسان طراز است. انسان طراز، انسان مهاجری است که از عیبهای درونی و نفسانی، گناهان و اخلاق فاسد هجرت کند؛ لذا چنین انسانی خود را طراز قرآن و طراز اسلام ساخته است.
از منظر امام خمینی ادب حضور که در بعد تربیت بیرونی مورد بررسی است، مهمترین رویکرد انسان طراز است. ادب حضور، یعنی خود را در محضر حق تعالی دیدن، لذا از آنچه با حضور مولا منافات دارد، دوری و هجرت میشود، که لازمه آن ابتدا درک حضور و پس از آن حفظ حضور است و درنهایت به ادب حضور منتج میشود.
خلاصه ماشینی:
هجرت انفسی سهم سازنده ای در زندگی فردی و اجتماعی انسان ها در مسائل دینی و تربیتی دارد و پایۀ تعالی فرد و جامعه است ، و در این نوشتار به آثار فردی هجرت انفسی از منظر قرآن و حدیث با تأکید بر آرای امام خمینی پرداخته میشود.
با عنایت به فرموده حضرت صادق (ع ) و به باور امام خمینی، قلب سلیم عبارت از آن قلبی است که ملاقات کند پروردگار خود را در صورتی که در آن احدی غیر از خدا نباشد، از شک و شرک خالص باشد، از دنیا رویگردان باشد، تسلیم به معنای کامل ، همۀ این معانی را دربرمیگیرد، و تمام شرک و شک ها زمانی پدیدار میشود که انسان روح را تسلیم ولی مطلق که حق تعالی است ، نکرده است ، در صورتی که اگر روح تسلیم شد، تمام اعضای ظاهری و باطنی تسلیم میشود، و تسلیم شدن آن ها آن است که از خود و انانّیت خود حرکت و سکونی نکنند، و قبض و بسط آن ها، تحت ارادة حق تعالی باشد (امام خمینی، ١٣٨٧ :٤٠٧-٤٠٦)، در این صورت مصداق حدیث شریف میگردند: «کُنْتُ سَمْعَهُ اَّلذی یسْمَعُِ به ِ، وََ بصَرَهُ اَّلذی یبْصِرُِ بهِ ...
ادب حضور، یعنی خود را در محضر حق تعالی دیدن ، لذا از آنچه با حضور مولا منافات دارد اجتناب و هجرت میشود (امام خمینی، ١٣٨٥، ج ١٦: ٢١٩)، که لازمۀ آن ابتدا درک حضور، سپس حفظ حضور است ، که منجر به ادب حضور میگردد؛ و حقیقت آن عبارت است از تصدیق به نیستی خود و اذعان به عجز و ذّلت و عبودّیت و مملوکّیت که مقتضای ادب حضور است (رک: طباطبایی، ١٤١٧ق ، ج ١: ٣٠١).