چکیده:
مطالعه حاضر با اتخاذ رویکرد مردم شناختی در جامعه شناسی علم، ذهنیت پژوهشگران درباره اجتماعات علمی در ایران را مورد بررسی قرار می دهد. در بخش نظری مقاله، دیدگاه های جامعه شناختی در مورد نظام اجتماعی و کنش اجتماعی و نیز دو دسته از نظریان نهادگرا و مردم شناختی در مورد اجتماعات علمی بیان می شود. این پژوهش با کاربرد روش تحقیق کیفی ژرفانگر و از طریق انجام مصاحبه نیمه ساختارمند با 69 نفر از پژوهشگران برتر ـ و عمدتا از رشته های علوم پایه ـ که در سال 1385 از مطالعه، بالاترین میزان مقاله را در مجلات علمی نمایه شده در ISI منتشر کرده بودند، در پژوهشگاه دانش های بنیادی، دانشگاه تهران، دانشگاه صنعتی امیرکبیر، دانشگاه صنعتی شریف، دانشگاه شیراز، دانشگاه صنعتی اصفهان، و مرکز تحصیلات تکمیلی زنجان صورت گرفته است. در بخش یافته های پژوهش دیدگاه های مصاحبه شوندگان در مورد اجتماع علمی طبقه بندی و ارائه می شود. دیدگاه های پژوهشگران برجسته دو مقوله وجود یا فقدان اجتماع علمی در ایران و همچنین ویژگی ها و تعریف آنان از اجتماع علمی را دربرمی گیرد. در بخش نتیجه گیری انواع نگرش های پژوهشگران برتر با یکدیگر مقایسه و نتایج مطالعه در برابر اندیشه های مرتون به عنوان نظریه پرداز اصلی نهادگرایی در جامعه شناسی علم بازبینی می شود.
خلاصه ماشینی:
پژوهشگر دیگری که دست اندرکار مدیریت نهادهای تحقیقاتی نیز بوده با دید خوشبینانه بـا اجتمـاع علمـی در ایـران برخود می کند: «ما طی دو دهه اخیر پیشرفت های چشمگیری در این زمینه داشته ایم و در دانشگاه هایی مثـل صـنعتی شریف کنجکاوی و بحث و گفت وگوی علمی نشاندهنده پیدایش اجتماع علمی است ».
در دیدگاه یک پژوهشگر، در ایران اجتماع علمی در حال تکوین است و افرادی دارند نطفه هـای آن را به وجود می آورند ولی فعالیت های گروهی ، پیوستگی و انسجام ندارد و هر آن می تواند از هم بپاشد: «اجتمـاع علمـی دارد به وجود می آید و کوشش هایی هم می شود و من این جریان را مثبت تلقی می کنم ...
پژوهشگر دیگری نیز بر این عقیده است که تأمین نشـدن مـالی پژوهشگران یکی از عوامل بازدارنده پژوهش است ولی ، بـا وجـود ایـن ، مـا از یـک اجتمـاع علمـی برخـوردار هسـتیم : «همکاران علاقه مند زیاد هستند اما به دلیل تأمین نبودن، مجبورند دنبال کسب درآمد بروند...
نخستین گروه وجود اجتماع علمی را باور دارند؛ اینان در برخی از رشته ها، پیشرفت های ملموسی را مشاهده می کننـد؛ به آینده علمی امیدوارند؛ محیط های علمی مولدی را می بینند که در آنها کارهای جمعی صورت مـی گیـرد و افـراد بـه گونه ای سالم رقابت می کنند؛ بین آنان گفت وگوهای علمی رخ می دهد و از هویت جمعی برخوردارند و بـه گـروه خـود احساس تعلق می کنند.
Latour, Bruno (1987), Science in Action: How to Follow Scientists and Engineers Through Society, Cambridge: MA: Harvard University Press.
__________ (1973), The Sociology of Science: Theoretical and Empirical Investigations, Chicago: University of Chicago Press.